Бадмин Николай. Теегин зурһуд. 2004

Өнр эгчнрм — шовучнр — Өндг олар цуглулна.

Күндлҗ дассн эгчнрм Колхоздан нертә хөөчнр. Олнд тоомср эдләд, Олн орден зүүһәчнр.

Колхоз, совхоз һардна, Көдлмшин нүүрт йовна. Инженер, архитектормуд болна, Ик балһсд тосхна.

ДОМБР

Теңгсләд цоксн айстнь Тавшад эргхд таасмҗта. Дүсрәд одсн айстнь Дахад дуулхд таалмҗта.

Кремлин ик бәәшнд Көгтә домбр күңкннә. Хальмг күүкдин дун Халвһин айсар доңһдна.

Алдр диилврин өдр Айта айст шиңгрнә. Җиирүләд орулсн дуд Җиңнҗ холд ниснә.

НАРН ГЕРЛТНӘ

Нарн дор суняһад Наласн теегм дүүвр. Күмн, аһрусн угад Киилгдсн аһарнь цевр.

21

Байн теегм уняртад, Байрлҗ нариг тосна. Бадм цецгәр кеерәд, Бәәхтә теҗәләр буслна.

Мини тег деер Мөңк нарн герлтнә. Үргән уга, төвкнүн Үрдм өсч җирһнә.

ПОЧТАЛЬОН КҮҮКН

Өргн бүчтә сумкан Өмнән эвлҗ дүүҗлсн Өндр хар күүкиг Өрүн болһн үзнәв.

Уульнц болһниг эргәд, Урмдтаһар тер йовна Гер болһнур орад, Газет, бичг төгәнә.

Кедү байрта зәңг Күүкн өдртән зөөнә. Тернь седкл төвкнүлнә, Төр күцәхд дөңннә.

Өргн бүчтә сумкта Өндр хальмг күүкиг Өдр болһн күләнәв,

Өвәрц көдлмштнь ханнав.

22

ХҮРМ

Сойлын бәәшңгин хаҗуд Сергмҗтә баһчуд хурна. Хөв, байрин экн Хүрм кехәр бедрнә.

Күргн көвүнь-Мергн Колхоздан күндтә малч. Келсн күүкнь — Нарн Колхоздан нертә саальч.

Цецгүдәр кеерүлсн машид Цувлдад уульнцсар гүүлднә. Цеңнсн дууна айс Ца-цааһан җиңннә.

Хурһндан алтн билцгүд Хоорндан белглҗ зүүлднә. Насн, җирһлән нерәдҗ, Нег-негндән андһарлдна.

Эк, эгчнр, дүүнр, Эцк, ахнр, үүрмүднь Эднә нәр дөңннә,

Эңкрәр җирһхинь дурдна.

Шилтә чаһран цацад, Шин бүлән йөрәнә. Көддмшт, олн дунд Күндтә йовхинь мөрәднә!

ТҮРҮН ЦАСН

Өрлә күүкм босад, Өкәһәд терзүр хәләв. Цәәһәд һазр бүтәсн

23

Цас үзҗ байрлв.

Үкс хувцан өмсәд, Үүрмүдүрн одхар адһв. Цасн деегүр чирүлх Цанан ахарн белдүлв.

Цаг удсн уга Цуһар бичкдүд хурв.

Өөдмәс уругшан цанар Өдрин дуусн дошлдв.

Цасна хөөтк аһар Цевр, киилхд сенр.

Чирәнь минчилдсн бичкдүдин Чидлнь немсн болв.

Цан, коньки, клюшкс — Цуһар эдлврт олзлгдв. Түрүн орсн цасн Тиигҗ бичкдүдиг байрлулв.

ХУЛДАЧ

Колхозин олн малчнрур Келсн өдртән ирнә. Керглсн тоотарнь теткҗ, Көдлмшч улсиг байрлулна.

ТЕЕГИН ЗУРГДУД

Мана хулдач Иван Мөңкин дөрлдәнә нүүрт. Күндллһнә самбрт нернь Кезәчн бичәтәнь үзгднә.

24

Хавр, үвл, намрт, Халун, киитн цагт, Хаалһ цаста бальчгтад Хөөч, үкрчнрт күрнә.

Хулдачин көдлмш чинртә, Хамг әмтнд кергтә. Ончтаһар Иван көдлнә, Олнас ханлт соңсна.

СӘӘНӘР ТОДЛНА

Долан наста Санҗ Дегтр һартан авв. Үзгүд шинәс негдүлҗ, Умшдг, бичдг дасв.

Түрүн зургуд хәләһәд, Теднә нерднь умшна. Негнәс цааран өөдлүләд, Нәәрүлҗ то бичнә.

Багшин цәәлһсн үзгиг Болһаҗ Санҗ соңсна. Дотран дахн давтҗ, Даңгин сәәнәр тодлна.

Школдан сурсн медрлән Шинәс гертән давтна. Эс сәәнәр тодлгдсинь Ээҗ, эгчәсн сурна.

ЦАҺАНА БАЙР

Җил даран-дарандан Җирлзәд давад йовна. ”Дигән кел!” — гиһәд

25

Даңгин сурсн болна.

Тавн җилә зураһан Тер бас күцәв — Хөн болһнас менд Хурһ өскҗ авв.

Тавн килограмм ноос Толһа болһнас кирһнә. Тонь бүрн, чинәтә Төлнь оньдинд өснә.

Марһана, дөрлдәнә нүүрт Мөңкин Цаһан йовна. Күсм ээмдән татсн Күндтә хөөч маасхлзна.

ӨҢГӘН СОЛЬСН ТЕГ

”Усн, усн” гиҗ Ундассн цагтан сурнав. Күмн, аһурсн, урһмлд Кишг заядгинь меднәв.

Урдк цагас нааран Ус теегм хәәһә, Һаң-халуг диилхәр

Һазрм оньдинд күләнә.

Олн җилин күцл Ода ирҗ делгрв. Мана теегин аһуһар Малтгдҗ канал сунв.

Иҗлин әмтәхн усн Ирҗ тогтун урсчана. Өргн тиньгр теегин

26

Өриннь ундыг хәрүлнә.

Тарвс, хавстн, мәңгрсн, Тәрмр өвсн, темсн, Цаһан, хар буудя Цецгәлҗ сәәхн урһна.

Усн чекәр дүүрнә, Урсад, мелмәһәд бәәнә.

Терүнәс толһаһан өндәлһәд, Тутрһ шавшч нәәхлнә.

Өргн теегм эндр Өңгән иигҗ сольв. Тутрһ урһадг эрдм

Тууҗдан немүлҗ бичүлв.

ДӘӘЧНРТ НЕРӘДСН БУМБ

Селәнә дунд сад көкрнә, Серүн салькнд хамтхаснь сәрвкнә. Мөңк һалын заль герлтнә, Махлаһан авч әмтн өөрднә.

Эрстнь бичәтә неринь умшна, Эңкр үрдән санҗ гейүрнә. Орс, хальмг, хасг, маңһд Олн үрдин нерд бичәтә.

Эндрк байн җирһлин төлә Эңкр ахнр әмән өглә. Дәәсән дарҗ диилвр бәрлә,

Диилврин тууҗд нердән бичлә.

Эднә күцәсн туурмҗта керг Эндрк әмтнә седклд мөңк. Диилврин өдрән Төрскн угтна,

27

Дәәч үрдән магтҗ тодлна.

Селәндән дүңгәсн бумб харнав, Соньн тууҗинь дасч бахтнав. Һазртан урһдг бамб цецгәг Һарарн гүрҗ тәвнәв.

Җил давад, ууҗад йовг, Җирһл сәәхрәд, байҗад бәг! Эн бумб оньдинд дүңгәг, Эңкр үрдин нерд мөңкрг!

ТӨРСКН ТЕГ

Кесг шүлг, ду, Келвр үрдчнь бичсн, Кишг-зөөриг магтҗ,

Келҗ делкәд медүлсн.

Булгин уснас ууҗ, Би ундан хаңһалав. Көдәднь мал хәрүлҗ,

Көдлмшин захас татлав.

Тавн зүсн малыг Теегтән үзҗ таньлав. Тосн, үсн, махна —

Теҗәлин булгинь медләв.

Тоодг, тоһрун, һалун Теегтән нисснь һәәхләв. Тәрән, темснә урһмлыг Түрүн болҗ үзләв.

Эрдм, чидл, арһан Эңкр теегтән нерәдләв. Дорас өсх баһчудтан

28

Дамшлт, селвгән заанав.

ЭЭҖИН БЕЛГ

Ээҗ ачан көтләд, Эндр делгүрт ирв. Олн зүсн наадһас Өлгәтә бәәхинь үзүлв.

— Такас, нохас, аюс, Трактор, машин, кранмуд — Алькнь чамд таасгдна?

Авч өгнәв, — гив.

Ачнь бичкн хурһарн Аю тал заав.

— Тер, мини дурлдг Таасмҗта Миша, — гив.

Дуринь суңһсн ээҗ Даһмасн мөңг һарһв. Күрң өңгтә аңгиг Көркхн ачдан белглв.

Бийәснь әәдго бичкн Белглсн аюһан авад, Бичкн үүрмүдтән үзүлҗ, Байрлҗ ачнь бардмнна.

ТЕЕГИН ЗУРГ

Өлзәт зе күүктәһән Өврҗ дегтр секҗәнә, Тер дегтрин халхст Теегин мал зурата.

Тоһш гилгр өвртә,

29

Тевр күрм делңтә, Үс-тос өгдг

Үкрмүд мөөрлдәд зогсчана.

Торһн цаһан нооста, Теегтән цугтаһаснь үнтә, Хурһдан хаҗудан дахулсн Хөд тарад идшлҗәнә.

Соньн җөөлн булта Сертхр өвртә ямад, Теегин гөрәсн мет Тогляд хоорндан наачана.

Хун сәәхн күзүтә, Хурц хойр нүдтә, Зеерд һолта адуд Зелләд идшлснь йовна.

Уул хойр бөктә, Ут дөрвн шииртә,

Зогдрнь салькнд сәрвкәд, Зогсчах темәд һәәхҗәнә.

Шарһ нарна герлд Шавшад ноһан урһҗана, Үләсн салькна күчнд

Үрвәд, һаңхад дольгалҗана.

Тер теегин ноһаһар Теҗәл мал кенә, Олз-туснь элвҗнә, Олнд тусан күргнә.

Тер төләднь эдниг Теегт олар өскнә,

30