Тесты к теме № 12

1. Укрепление форт Верный было основано отрядом майора Перемышльского в:

а) 1854 г.

б) 1855 г.

в) 1853 г.

2. По реформе 1867-1868 года в Казахстане:

а) отменялась ханская власть

б) создано переселенческое управление

в) казахская земля объявлялась собственностью российской империи

3. Путешествие в какую страну прославило Ш.Валиханова?

а) Хива

б) Киргизия

в) Кашгария

4.Первые казахские светские школы были открыты:

а) в Иргизе

б) в Букеевской орде

в) в Тургае

5.Сколько областей было образовано в Казахстане по реформам 1867-1868 годов?

а) 6

б) 7

в) 8

6. Сколько генерал-губернаторств были созданы по реформам 1886, 1891 гг. в Казахстане ?

а) 3

б) 2

в) 4

7. Сколько рублей составляла кибиточная подать по реформам 1886, 1891 гг. в Казахстане ?

а) до 4 рублей

б) до 1 рубля

в) до 10 рублей

8. Участвовали ли казахи в разработке проекта реформы 1867 - 1868 годов?

а) нет, не участвовали

б) только казахские ханы

в) участвовали представители казахской демократической интеллигенции

9. Какое административно - территориальное деление вводилось в Казахстане по реформам 1867-1868 годов?

а) Казахстан делился на области, уезды, волости

б) Казахстан был разделен на генерал-губернаторства, области, уезды, волости, аулы

в) Казахстан делился на губернии, области, волости, уезды, села

10. Какая судебная система была введена в Казахстане по реформам 60-х годов XIX века?

а) вводилась русская система судопроизводства

б) было оставлено старое судоустройство

в) судопроизводство биев и казиев

13 Дәріс. Хх ғ. Басындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси дамуы.

Мақсаты мен міндеттері:

- ХХ ғасырдың басындағы Қазақстанның экономикалық жағдайын, ерекшеліктерін, өкіметтің аграрлық саясатын ашып көрсету. Ұлттық интеллигенция қалыптасуының кезендерін көрсету. Интеллигенция, қоғамдық қайраткерлерінің тарихи тағдырларын жан жақты ашып жеткізу.

Жоспар:

1. ХХ ғ. басындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуы, столыпин реформалары.

2. 1916 жылғы Ұлт-азаттық қозғалыс.

3. 1917 жылғы революция қарсаңындағы Қазақстандағы қоғамдық-саяси жағдай.

4. «Алаш» қозғалысы және «Алаш-Орда» үкіметінің қызметі.

Әдебиеттер тізімі:

Қазақстан тарихы. I-IVТ. Алматы, 1996-98

Қазақстан тарихы. Очерктер. Алматы, 1994.

Қазақтар 9 томдық анықтамалық т.1-9. Алматы , 1998.

Артықбаев Ж.О. қазақстан тарихы: Оқулық – хрестоматия. Астана, 2000.

ХХ ғасырдың басындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуы, столыпин реформасы.

П.А.Столыпин – министрлер кеңесінің төрағасы және ішкі істер министрі 1906-1911ж жасады, оның алғы шарты – шаруаны жердің меншік иесі қылу.

Столыпин реформасының негізі үш құжатта берілген. 1. Жарлық “Шаруалардың жерге иелік ету, жер пайдалану туралы үкіметтің қаулыларына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы” 1906ж.

9 қарашада ол мемлекеттік Думада қаралып Заң түрінде қабылданды. 1911 ж 29 мамырда “Жер қатынастарын реттеу туралы” Заң қабылданды.

1907ж 1 қаңтарынан шаруалардың общинадан шығу кезінде төлейтін құн алып тасталынды. Столыпин реформасы шаруаларға көші қон бостандығын әперді, егер барған жерлері ұнамаса, өз еліне қайтып келу құқын берді. Бұл реформаның нәтижесінде шаруалар көптен қоныс аудара бастады, әсіресе Қазақстанға В.А.Трясевский шенеулік айтуынша, қазақтарда 30 млн. дес. Жер артық және қайтып алуға жатқызылған. Тартып алынған жерлерді 10-15-20 жыл ішінде қоныстандыру белгіленген. Сонымен бірге одан басқа темір жол, қалалар, салуға казак әскерлеріне тиісті жерлер тағы да алынған. Дегенмен, осындай ұлан-байтақ жер алқаптары барлық қоныс аударуға ниет қылғандарды сидыра алмады.

Реформаның қайғылы қорытындысы: қазақтардың жаппай жерсізденуі, кедейленуі, шиеленісуі. Олар стихиялық түрде қарсылық көрсете бастады: қожайындарын ұрып-соғып, салық төлеуден бас тартып, малдарын айдап әкетіп, егіндерін улап т.б. тұрғылықты халық өздерінің байырғы жерлерінен айрылып, енді өз құқықтарын заңды қорғау үшін – билік басындағыларға көптеген арыз, өтініштер жазды, олардың көбі архивтерде сақталған. Сонымен бірге қоныс аударушылардың да жер қатынастарына көңілі толмады. Нәтижесінде қазақтар мен қоныс аударушылар арасында келіспеушіліктер туып отырды.

Қоныс аудару саясатын ел қоғамы үнемі талқылап отырған, ол әрқилы баспасөздегі жарияланымдардан көрінеді. Бұл аспект аграрлық саясаттың құрамдас бөлігі ретінде мемлекеттік Думада көтеріліп отырды. Олар Ресейдегі жерсіз шаруалар мәселесін қоныс аудару арқылы шешуге тырысты. Тұрғылықты халыфқтың пікірімен ешкім санаспады.

Қазақ халқының мүддесін қорғау туралы І мемлекеттік Думада 1906ж Орынбор губерниясының депутаты И.Седельников сөз сөйледі, қоныс аударуды тоқтату туралы ұсыныс жасады. ІІ мемлекеттік Думада да депутаттардың бір бөлігі, аграрлық мәселені талқылау барысында “Әлсіздерге күш көрсетуге қарсы пікір айтты. Осы таластардан кейін, енді Думаның бюджет пен қоныс аудару комиссиясы үкіметке, қазақтардың жер орналастыруы туралы” Заң жобасын ұсынды. Бірақ Заң қабылданбады. Жетісу облысындағы қоныс аудару ісінің меңгерушісі Велецкий аймақтағы аштық туралы жеткізді, оның себебі қоныс аудару ісінің реттелмеуі Қазақстанда бұл іспен қазақ ғылыми, саяси қайраткер, публицист Ә.Бөкейханов жақсы таныс еді. Ол, Щербина – мемлекеттік І Дума депутатымен бірге соның экспедициясының жұмысына қатысады. Ол өз халқының мүддесін қорғап, жерді зорлап алуға шегнеуліктердің асыра сілтеуіне қарсы шықты.