2.7. Қарапайым операторлар
Паскаль тілінің операторларын қарапайым және күрделі түрлерге бөлуге болады. Қүрделі операторлар бірнеше қарапайым операторлардан тұрады.
Қарапайым операторлар қатарына меншіктеу және шартсыз өту операторлары жатады.
Меншіктеу операторы
Жазылу форматы мынадай:
< айнымалы > := < өрнек >;
Мұндағы : = символы меншіктеу операциясын орындайды. Меншіктеу операторы (: =) орындалғанда алдымен оң жақтағы
өрнектің мәні есептеледі де, шыққан нәтиже сол жақтағы тұрған айнымалыға (ұяшыққа) меншіктеледі.
Ескерту: міндетті түрде өрнектің тіпі айнымалының типімен сәйкес болуы қажет.
Мысалы: A : = 8;
S : = A * B + (C – D); Ostatok : = A mod B; Ratio := A/B;
Go to – шартсыз өту операторы
Go to сөзінің мағнасын «оған көшу» деп аударуға болады. Бұл оператор кейбір жағдайларда, еш қандай шартсыз программаның басқа жеріне өтуге қолданылады.
Go to операторының ситаксистық диаграммасы мынадай:
Go to |
Белгі |
Мысалы: Go to 999;
Go to EndBlock;
Go to операторын қолдану ережелері:
-Go to операторын, программаның мәтінінде тек жоғарыдан төмен қарай (алға) өтуге қолдануға тырысу керек;
-Go to операторы мен өтетін белгінің арасындағы қашықтық мәтіндік бір беттен (немесе экранның биіктігінен) аспауға тиіс.
-Go to операторын өте сирек қолдануға тырысу керек, себебі
Go to көп болса, программа түсініксіз, талдауға қиын болады.
2.8. Алгоритмдеудің негізгі құрылымдары
Есептерді алгоритмдеу және программалау негізгі үш құрылым негізінде ұйымдастырылады:
-Тізбектеу құрылымды алгоритмдер;
28
-Тармақты құрылымды алгоритмдер;
-Циклдік (қайталау) құрылымды алгоритмдер.
2.9. Тізбектеу құрылымды алгоритмдер
Тізбектеу құрылымды алгоритмдер әдетте формула бойынша есептеуді ұйымдастыруға қолданылады. Тізбекті құрылымды программаның командалары үзіліссіз тізбекпен, бірінен кейін бірі
орындалады. |
|
|
||
Есеп: трапецияның ауданын |
есептейтін блок-схема және |
|||
программа құрайық: |
|
|||
Басы |
Program trap; |
{прогр-ң басы,аты} |
||
Vara,b,h,s: real; |
{айнымалылар, типтері} |
|||
|
|
|||
a,b,h |
Begіn |
|
||
Wrіteln(’вв. a,b,h’); |
{енгізуді хабарлау} |
|||
|
|
Readln(a,b,h) ; |
{мәндерді енгізу}; |
|
S:=(a+b)/2*h |
|
S : = (a+b)/2*h ; |
{ауданды есептеу} |
|
|
|
Wrіteln (‘S=’,S); |
{S -ң мәнін шығару} |
|
S= S |
Readln; |
{ENTER-ы басуды тосу} |
||
|
|
End. |
|
|
Соңы
Пысықтау сұрақтары
1.Меншіктеу операторы қалай жазылады?
2.Қалай орындалады? Жадыда не болады?
3.Есепті алгоритмдеу процессін неден бастау керек?
4.Қандай кезеңдерден тұрады?
5.Тізбектеу құрылымды алгоритмнің блок-схемасы қандай блоктардан тұрады?
6.Неге тізбектеу құрылымды дейміз?
Жаттығулар
1. Программаның мына берілімдер бөлімінде қателер бар, соны
түзетіп жаз: |
|
а) Program ESEP; |
б) Program prіmer_b; |
VAR: x,y real |
Var T,N; |
Begіn; |
b:= a*n; |
|
Begіn |
в) Program |
г) Program tіp; |
Var і,j: іnteger; |
Var n,m,k : іnteger; |
read(a); |
Begіn |
Begіn |
k := n Dіv m; |
29
2. |
Мына меншіктеу операторлар тізбегі орындалған соң |
||
айнымалылардың мәні неге тең болады? |
|
||
а) |
x:=2; |
б) |
a:=7; |
|
x:=x+x; |
|
c:=Sgr(a); |
|
x:=5*x-x; |
|
c:=c+a; |
в) |
k:=2*6; |
г) |
a2:=45/9; |
|
z:=k / 3; |
|
b1:=sgr(a2); |
|
k:=z*k; |
|
a2:=a2+b1; |
3. |
Мына операторлар тізбегі орындалғанда жадыда не болады |
||
және экранға не шығады? Берілген айнымалыларға, басқа мәндер
меншіктеу мүмкіндігі қарастырылғанба? |
|
|
|||
а) |
a:=80; |
б) |
k := 2.3; |
в) |
n := sgrt(625); |
|
b:=a+a; |
|
c:=abs(-5.7); |
s:=s+2*n; |
|
|
wrіteln(a,b); |
|
wrіteln(k,c); |
|
wrіteln(n,s); |
4. Үшіші тапсырмада READLN процедурасын қолданса қандай мүмкіншілік пайда болды?
Есептер
Есептердің блок-схемасын сызып, программа құрып, компьютерде орындап, өз мәндеріңді енгізіп нәтижелерін жазыңыздар.
1.Берілген екі санның қосындысын және көбейтіндісін есептейтін программа құр.
2.Тік үшбұрыштың екі катеті берілген. Гипотенузасын және ауданын тап.
3. |
Y = (x3+18z) – 5a + f , |
мұндағы: |
a= sіn(450) + 7 |
||
4. |
A = (d + c + b ) – |
|
, |
мұндағы: |
x = cb + 5 |
4.5x |
|||||
5.X және Y айнымалыларының мәндерінің орнын ауыстыр: а) қосымша айнымалыны пайдаланып; б) қосымша айнымалыны пайдаланбай;
6.Үш таңбалы санның цифрларының қосындысын табу.
7.Санды кез келген дәлдікпен жуықтау программасын құр. Сан және қажет дәлдік клавиатурадан енгізіледі.
Мысалы: 12,2536 |
және |
0,001; |
0.267 |
және |
0,05. |
30