- •Мазмұны
- •Микроэкономика пәні және методологиясы
- •1. Микроэкономика теориясының пәні
- •2. Микроэкономика методологиясы
- •Сұрақтар мен тапсырмалар
- •2. Сұраныс пен ұсыныс моделі (үлгісі)
- •3. Нарықтың тепе-теңдігі
- •4. Бағалардың мемлекеттік реттеуі
- •Сұрақтар мен тапсырмалар Талқылауға арналған сұрақтар
- •Есептер, жаттығулар, тестілер
- •6. Графикте нарық моделі (үлгісі) берілген:
- •7. Ұсыныс артығы әдетте:
- •2. Табыс бойынша сұраныстың икемділігі
- •3. Ұсыныс икемділігі
- •4. Салықты тұтынушылар мен өндірушілерге үлестірудегі икемділіктің рөлі
- •Сұрақтар мен тапсырмалар Талқылауға арналған сұрақтар
- •Есептер, жаттығулар, тестілер
- •2. Икемді тауардың бағасы өсті. Сатушының түсімімен не болады?
- •3. Сұраныстың бағалық икемділігі (-0,5) тең. Ол деген:
- •4. Икемді сұраныс:
- •6. Фотопленка мен фотоаппарат бағалары бойынша сұраныстың айқас икемділігі 2,5 тең. Егер фотоаппараттың бағасы 10% өссе
- •Тұтынушының мінез-құлқы теориясы
- •1. Пайдалылықты анықтаудың кардиналистік және ординалистік жолдары (тәсілдері)
- •2. Тұтынушының ұнатулары және талғаусыздық қисық сызықтары
- •3. Тұтынушының бюджеттік шектеуі
- •4. Тұтынушының тепе-теңдігі
- •Сұрақтар мен тапсырмалар
- •10. Бюджеттік сызық енкіштігінің экономикалық мәні неде?
- •Салыстырмалы статика және сұраныс талдауы
- •1. «Табыс – тұтыну» қисық сызығы және Энгельдің қисық сызығы. «Баға – тұтыну» қисық сызығы
- •2. Табыс әсері және ауысу әсері. Слуцкойдың теңдеуі
- •3. Игілікті тұрмыстың, әл-ауқаттың өзгеруі. Нақты табыс индекстері
- •Сұрақтар мен тапсырмалар. Талқылауға арналған сұрақтар
- •Есептер, жаттығулар, тестілер
- •1. Егер бір игілікке баға өссе, онда
- •2. Барлық табысыңызды Сіз 2 тауарды сатып алуға жұмсайсыз. Талғаусыздық қисық сызықтарын талдау арқылы 2 тауардың сапасыз еместігін көрсетіңіз.
- •3. Сапалы тауарлар көбірек тұтынады (сатып алынады), егер:
- •5. Егер а тауардың бағасы азайса, ал в тауардың бағасы өзгермесе, тұтынушының бюджеттік сызығы қалай салынады (сызылады)?
- •Үй шаруашылықтарының еңбек пен капитал ұсынысы
- •1. Өндіріс факторлар нарығындағы үй шаруашылықтары. Еңбек ұсынысы
- •Ресурстар (қорлар) нарығы
- •Тауарлар мен қызметтер нарығы
- •2. «Табыс – демалыс» моделі (үлгісі)
- •3. Капитал ұсынысы
- •Сұрақтар мен тапсырмалар
- •Өндіріс теориясы
- •1. Өндіріс пен технология. Өндірістік функция
- •2. Изокванта. Технологиялық ауысу нормасы
- •3. Қайтарымның кемушілік заңы. Ауқым әсері.
- •Сұрақтар мен тапсырмалар
- •Есептер, жаттығулар, тестілер
- •1. Графиктегі орташа және шекті өнімдердің мағыналары араларындағы тәуелділік білдіреді: олардың қисық сызықтар қиылысу нүктесінде
- •2. Тапсырылған технология бойынша шығарудың ең жоғары көлеміне жету білдіреді:
- •Өндіріс шығындары
- •1. Шығындар. Шығындарды жіктеу
- •Сыртқы Ішкі Шығындар
- •2. Қысқа мерзімді кезеңдегі өндіріс шығындары
- •3. Ұзақ мерзімді кезеңдегі шығындар
- •4. Өндірушінің тепе-теңдігі. Изокоста
- •Сұрақтар мен тапсырмалар Талқылауға арналған сұрақтар
- •Есептер, жаттығулар, тестілер
- •1. Фирма қызметінің ұзақ мерзімді кезеңіндегі шығындар саналады:
- •Бәсекелес фирма пайдасының көбеюі
- •1. «Табыс» және «пайда» экономикалық категориялардың мәні
- •2. Нарық құрылымдардың түрлері (тұрпаттары)
- •3. Қысқа мерзімді кезеңдегі жетілген бәсекелес фирма. Бәсекелес фирманың пайдасын көбейту ережесі
- •4. Бәсекелес фирманың ұзақ мерзімді тепе-теңдігі.
- •Сұрақтар мен тапсырмалар Талқылауға арналған сұрақтар
- •Есептер, жаттығулар, тестілер
- •5. Бәсекелес фирманың нарық тепе-теңдік нүктесінде:
- •7. Бәсекелес фирманың шығындары 30 долларға тең. Оның өніміне нарық бағасы 50 доллар деңгейінде. Енді фирманың іс-қимылдары қандай болу керек?
- •11. Бәсекелес салада қандай сұраныс ең икемді – жеке фирма өніміне деген сұраныс немесе нарық сұранысы?
- •Монополия және монопсония. Нарық билігі
- •1. Монополияға тән сипаттар
- •2. Монополист (алпауыт) пайдасының көбеюі. Қысқа мерзімді тепе-теңдік
- •Монополистің ұзақ мерзімді тепе-теңдігі
- •Монополияның қоғамдық шығындары. Монополия билігінің көрсеткіштері
- •Монополиялардың мемлекеттік реттеуі.
- •Сұрақтар мен тапсырмалар
- •9. Ең жоғары пайда алғысы келген монополист өз өніміне бағаны төмендетеді, егер ...
- •Монополия бәсекелестігі
- •Монополия бәсекелестік нарығының сипаттамасы
- •Монополия бәсекелестігіндегі тепе-теңдік
- •Монополия бәсекелестігінің салдары
- •Сұрақтар мен тапсырмалар
- •Олигополия
- •Олигополия нарығы. Фирманың стратегиялық іс-әрекеті (мінез-құлқы)
- •2. Олигополия үлгілері
- •3. Бәсекелестіктің бағалық кемсітуі және бағадан тыс факторлары
- •Сұрақтар мен тапсырмалар
- •Өндіріс факторларының нарықтары
- •1. Қысқа мерзімді кезеңдегі өндіріс факторларына деген сұраныс
- •2. Ұзақ мерзімді кезеңдегі өндіріс факторларына сұраныс. Тепе-теңдік
- •3. Монопсониялық билігі бар өндіріс факторлар нарықтары
- •4. Монополиялық билігі бар өндіріс факторлар нарықтары
- •Сұрақтар мен тапсырмалар Талқылауға арналған сұрақтар
- •Есептер, жаттығулар, тестілер
- •1. Өндіріс факторларына сұраныс анықталады:
- •2 «Фактордың шекті табыстылығы» көрсеткіші анықтайды:
- •4. Дайын өнім нарығында монополиялық билікке ие, бірақ өндіріс факторлар нарығында монопсонист емес фирма жалдайды...
- •7. Бәсекелес нарықта өнімнің бірлігін 10 доллар бағамен өткізетін фирманың өндірістік функциясы:
- •Жалпы тепе-теңдік
- •1. Жалпы тепе-теңдікті талдау. Бір адам экономикасының үлгісі
- •2. «Таза» айырбас экономикасының үлгісі. Эджворт диаграммасы
- •3. Өндіріс нәтижелілігінің үлгісі. Парето – нәтижелілік
- •4. Игілік, әл-ауқат экономикасының негізгі теоремасы
- •Сұрақтар мен тапсырмалар Талқылауға арналған сұрақтар
- •Есептер, жаттығулар, тестілер
- •2. Коуз теоремасы. Мемлекеттің рөлі: түзету салықтары мен жәрдемақылар
- •Сұрақтар мен тапсырмалар
- •2. Қоғамдық игіліктер сұранысы мен ұсынысының қисық сызықтары. Тепе-теңдік
- •3. Қоғамдық игіліктерді пайдалануға беру тәсілдері
- •Сұрақтар мен тапсырмалар
- •2. Нарық белгілері. Кепілдіктер мен міндеттемелер рөлі
- •3. Моральдік тәукел. «Тапсырыс беруші – агент» мәселесі
- •Сұрақтар мен тапсырмалар Талқылауға арналған сұрақтар
- •Есептер, жаттығулар, тестілер
- •Ұсынылған әдебиеттер тізімі
- •Орыс тілінен аударған Уристемова н.К. Компьютерде терген: Омарбаева Гауһар Тиштыққызы
3. Тұтынушының бюджеттік шектеуі
Талғаусыздық қисық сызықтарының талдауы осы тұтынушыға ұнатымды игіліктер жиынтығын, осы игіліктердің өзара ауысу мүмкіндігін табуға жол береді (ашады), бірақ олар жиынтықтың қайсысы ең тиімді, оңтайлы екендігін көрсетпейді. Тұтынушы таңдауын ары қарай талдау үшін бюджеттік шектеу деген түсінікті енгізу қажет. Әр тұтынушы парықсыздық қисық сызықтары картасындағы координаттар басталуынан (басынан) ең алыс жатқан тауарлар жиынтығына ие болғысы келеді. Бірақ, оны кез келген тұтынушы істей алмайды, себебі қаражаттарда шектелген. Осы тұтынушының қолы жететін тауарлар жиынтығын көрсететін сызық бюджеттік сызық (бағалар сызығы) деп аталады (29 сурет).
Y
I/PY
I/PX X
29 сурет. Бюджеттік сызық
Бюджеттік сызықтағы кез келген нүкте бағалардың осы деңгейінде тұтынушы өз бюджетінің шеңберінде сатып алуға мүмкіндігі бар тауарлардың ең жоғары көлемін көрсетеді. Бюджеттік сызықтың теңдеуін шығару үшін
I – X және Y тауарларын сатып алу үшін шығаратын тұтынушының табысы
PX және PY – X және Y тауарлардың бағасы дейік.
Бюджеттік шектеудің түрі:
I = PX X + PY Y – тұтынушының табысы Х және Y тауарларын сатып алуға кететін шығындар сомасына тең.
Математикалық өзгерулер (өңдеулер) арқылы бюджеттік сызықтың теңдеуін табамыз (аламыз):
Y = (I/PY) – (PX /PY ∙ X);
X = (I/PX) – (PY /PX) ∙ Y
Егер тұтынушының барлық табысы Х тауарға кетсе, ол тауарды I/PX көлемінде (саны) сатып алуға мүмкіндігі бар, осыған сәйкес, егер барлық табыс Y тауарға жұмсалса, ол I/PY тауарды сатып алуға мүмкіндігі бар. Бюджеттік сызықтың енкіштік бұрышы Х тауар бірлігі бағасының Y тауар бірлігі бағасына деген қатынасымен анықталады.
Бюджеттік сызықтан жоғары және оңга қарай орналасқан тауарлар жиынтығына тұтынушының қолы жетпейді, өйткені олардың бағасы табысынан асып кетеді. Тұтынушы табысының өсуі графикте бюджеттік сызықтың оңга қарай жылжуымен білінеді. Сәйкесінше, бюджеттік сызықтың солға қарай жылжуы табыстардың азаюын, тұтыну деңгейінің түсуін (төмендеуін) білдіреді. Бұл мына себептерден пайда болады:
1. Бағалардың өзгермеу жағдайында нақтылы, негізгі табыстың өсуінен/төмендеуінен;
2. Табыстың өзгермеу жағдайында тауарлар бағаларының өсуі/төмендеуі;
3. Табыс пен бағалардың өзгерістері.
4. Тұтынушының тепе-теңдігі
Егер бюджеттік шектеу сызығын талғаусыздық қисық сызықтар картасына көшірсек, тұтынушының тепе-теңдік моделін (үлгісін) аламыз (30 сурет). Алынған графиктегі Е нүктесі – бюджеттік сызық сәйкес талғаусыздық қисық сызығына тиіп тұрған нүкте. А және В нүктелері тепе-теңдік шартын қанағаттандырмайды, өйткені олар құрылымы бойынша оңтайлы емес жиынтықтарды ұсынады. Тұтынушы үшін оңтайлы, оның бюджетіне сәйкес, қолы жететін жиынтықта Х тауарлардың ХЕ бірлігі және Y тауардың YЕ бірлігі бар. Талғаусыздық қисық сызығының және бюджеттік сызықтың еңкіштік бұрыштары Е нүктесінде дәл келеді. Бюджеттік сызықтың еңкіштігі РХ /РY тең болғандықтан, ал талғаусыздық қисық сызығының еңкіштігі MRSXY тең, тұтынушының тепе-теңдік шарты келесі болады:
РХ /РY = MRSXY
Y U1 U2 U3
•A •B
Е
YE
XE X
30 сурет. Тұтынушының тепе-теңдік моделі (үлгісі)