Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:

пособие латынь

.pdf
Скачиваний:
152
Добавлен:
03.05.2015
Размер:
10.13 Mб
Скачать

Латинское стихосложение

Метрика (греч. jaeipucrj) - наука о стихосложении, учение о стихотворных размерах.

Просодия (prosodia < греч. яроо-а>5(а) - учение о количестве

слога.

Мора (mora) - время произнесения одного краткого слога. Графически мора обозначается знаком и . Долгий слог графически

обозначается знаком

- и равен двум морам.

Иктус (ictus) -

ритмическое ударение. Иктус может не сов­

падать со словесным (грамматическим) ударением (accentus). Цезура (caestira) - пауза при чтении стиха. Графически обо­

значается знаком ||.

Анакруза (греч. avd-кроиац) - долгий или краткий безудар­ ный слог в начале стиха. Графически обозначается знаком и .

Элизия (elisio) - выпадение конечного гласного или соглас­ ного т с предшествующим гласным (-ат, -ит, -ет) перед началь­ ным гласным или h следующего слова: nequ(e) altum; monu­ mentum) aere perennius. NB: если словом, начинающимся с глас­ ной, является est, то элидируется начальный гласный этой формы: maxima laetitia (e)st.

Стопа (pes) - группа слогов, подчиненных одному ритми­ ческому ударению (ictus).

Некоторые виды стоп

и - ямб (iambus)

—и трохей (trochaeus), или хорей (choreus)

спондей (spondeus)

-и и дактиль (dactylus)

Стих (versus) - определенное сочетание определенных стоп, образующее ритмическое целое. Стопы в стихе разделяются знаком /.

Виды стихов

Гекзаметр (versus hexameter):

- и и / - О О / - Ц й й / - ш / - и и / ~ у

In nova / fert ani/mus || mu/tatas / dicere / formas Согрбга. [Ovid. Met. I, 1-2]

Пентаметр (versus pentameter):

- u u / - O O / - 1|- u u / - u u / -

Ille do/let ve/re, || qui sine / teste do/let [Mart.]. Асклепиадов ст их (versus Asclepiadeus):

малый (minor):

- - / - u u / - 1|- u u / - u / u

Ёхё/gi monu/ment(um) || aere pe/renni/us [Hor. Carm. III, 30, 1].

большой (maior):

- - / - u u / - |- u u / - |- u u / - u / u

Tu ne / quaesie/ris, || scire пё/fas, || quem mihi, / quem ti/bi.

[Hor. Carm. [ 1 1 , 1 ]

Гликонеев ст их (versus Glyconius):

-/ - u u / - u / u

Donec / gratus ё/ram ti/bi [Hor. Carm. III, 9, 1].

Адонийский стих (versus Adonius):

- u u / - u

Litus i/niquum [Hor. Carm. II, 10, 4].

Малый сапфический стих (versus Sapphicus minor):

-u / — / - 1|u u / - u / - u

RectT/us vT/v6s, || LIci/ni, ne/qu(e) altum [Hor. Carm. II, 10, 1]. Алкеевы стихи (versus Alcaici):

одиннадцатислож ный (versus Alcaicus hendecasyllabus):

(u) - u / — / - u u / - u / u

Frus/tra cm/ento/ Marte ca/rebi/mus [Hor. Carm. 11, 14, 13].

десятислож ный (versus Alcaicus decasyllabus):

- u u / - u u / - u / - u

Siv(e) Ino/pes ёгТ/mus co/loni [Hor. Carm. II, 14, 12].

девятислож ный (versus Alcaicus enneasyllabus): (u ) - u / — / - u / - u

Tin/guet pa/vimen/tum su/perbo [Hor. Carm. II, 14, 27]. Фалекейский одиннадцатисложный ст их (Phalaecium versus

hendecasyllabus);

- V I . . . .

U - [ - U U / - U / - U / - U

VTva/mus, mea / Lesbi(a),/ atqu(e) a/memus [Cat. V, 1].

Малый сапфический стих и все Алкеевы стихи употребля­ ются только в определенном сочетании, образуя системы, или

строфы.

Сапфическая строфа (systema Sapphicum):

j

4

См. Ног. Carm. II, 10. Алкеева строфа (systema Alcaicum):

1 (и) - и / — / - ш / - и / и

2J

3(и) - и / — / - и / - и

4- и и / - и и / - yj / - и

 

 

 

 

См. Ног. Carm. И, 7; II, 14.

Пентаметр всегда употребляется в сочетании с гекзаметром,

образуя

элегический дистих, или элегическое двустишие (disti-

chon);

_

_

_

_

1 - и и / - и и / - 1| и и / - и и / - и и / —U

2 - и и / - Ои / - |- и и / - и и / -

См. Ovid. Tristium libri. Ovid. Amorum libri.

Таблица падежных окончаний*

Число,

I CKJI.

II СКЛ.

III СКЛ.

TV скл.

V

падеж

a

m

n

m, f

|

n

m, f

n

СКЛ.

Sg. N.

us, er

um

разные оконч.

us

u

es

G.

ae

 

 

 

Is

us

 

ёТ, ёТ

D.

ae

o

 

 

T

ui

и

ёТ, ei

Acc.

am

um

 

em

j =Nom.

йт

й

em

АЫ.

a

6

 

 

ё(Т)

и

 

ё

Voc.

a

e, er

um

= Nom.

us

й

es

Pl. N.

ae

T

a

es

|

a (ia)

us

ua

QS

G.

arum

orum

 

um (ium)

ийт

 

erum

D.

Ts

Ts

 

 

Tbus

Tbus

 

ёЬиз

Acc.

as

os

a

es

|

a (ia)

us

ua

es

Abi.

Ts

is

 

 

Tbus

Tbus

 

ebus

Voc.

ae

i

a

es

|

a (ia)

u

ua

es

Таблица с некоторыми дополнениями и уточнениями заимствована из учебни­ ка: Попов А. Н., Шендяпин П. М. Латинский язык. 5-е изд. М., 1970.

Образцы спряжения глаголов

I спр. orno, ornavi, ornatum, ornare украшать

IIспр. doceo, docui, doctum, docere обучать

III спр. dico, dixi, dictum, dicere говорить, называть IV спр. punio, punTvT, punitum, punire наказывать

осн. praesentis

orna-

doce-

dic-

punl-

осн. perfecti

ornav-

docu-

dix-

punlv-

осн. supini

ornat-

doct-

dict-

punlt-

Sg-

1.

 

2.

 

3.

Pl.

1.

 

2.

 

3.

Sg-

1.

 

2.

 

'i

 

J.

Pl.

1.

 

2.

 

3.

Sg-

1.

 

2.

 

3.

Pl.

1.

 

2.

->

J .

Формы от основы praesentis

 

Activum

 

 

Praesens indicativi activi

punio

orno

doceo

dico

ornas

doces

dicis

punis

ornat

docet

dicit

punit

ornamus

docemus

dicimus

punimus

ornatis

docetis

dicitis

punitis

ornant

docent

dicunt

puniunt

Praesens coniunctivi activi

puniam

ornem

doceam

dicam

ornes

doceas

dicas

punias

ornet

doceat

dicat

puniat

ornemus

doceamus

dicamus

puniamus

ornetis

doceatis

dicatis

puniatis

ornent

doceant

dicant

puniant

Imperfectum indicativi activi

puniebam

ornabam

docebam

dicebam

ornabas

docebas

dicebas

puniebas

ornabat

docebat

dicebat

puniebat

ornabamus

docebamus

dicebamus

puniebamus

ornabatis

docebatis

dicebatis

puniebatis

ornabant

docebant

dicebant

puniebant

* Таблицы с некоторыми изменениями заимствованы из учебника: Попов А. Н., Шендяпин П. М. Латинский язык. 5-е изд. М., 1970.

 

1.

Imperfectum conjunctivi activi

 

Sg.

ornarem

docerem

dicerem

punirem

 

2.

ornares

doceres

diceres

punires

 

3.

ornaret

doceret

diceret

puniret

Pl.

1.

ornaremus

doceremus

diceremus

puniremus

 

2.

ornaretis

doceretis

diceretis

puniretis

 

3.

ornarent

docerent

dicerent

punirent

 

 

Futurum I indicativi activi

 

Sg-

1.

ornabo

docebo

dicam

puniam

 

2.

ornabis

docebis

dices

punies

 

3.

ornabit

docebit

dicet

puniet

Pl.

1.

ornabimus

docebimus

dicemus

puniemus

 

2.

ornabitis

docebitis

dicetis

punietis

 

3.

ornabunt

docebunt

dicent

punient

 

 

Imperativus praesentis activi

 

Sg.

2.

orna

doce

dic*, dice

puni

 

i

 

 

 

 

Pl.

2.

ornate

docete

dicite

punite

 

3.

 

Imperativus futuri activi

 

 

 

 

 

Sg.

2.

ornato

doceto

dicito

punito

 

3.

ornato

doceto

dicito

punito

Pl.

2.

ornatote

docetote

dicitote

punitote

 

3.

ornanto

docento

dicunto

puniunto

 

 

 

Participium praesentis activi

 

ornans, antis

docens, entis

dicens, entis

puniens, entis

 

 

 

Gerundivum

 

ornandus, a, um |

docendus, a, um

| dicendus, a, um

| puniendus, a, um

Gen.

ornandi

 

Gerundium

 

 

docendi

 

dicendi

puniendi

Dat.

ornando

 

docendo

 

dicendo

puniendo

Acc.

ornandum

 

docendum

 

dicendum

puniendum

 

[ad ornandum]

[ad docendum]

[ad dicendum] [ad puniendum]

АЫ.

ornando

 

docendo

 

dicendo

puniendo

 

ornare

 

Infinitivus praesentis activi

 

 

|

docere

|

dicdre

punire

Данная форма является исключением, ср. образование Imperativus praesentis activi у других глаголов III спряжения: scribe (scribo, scripsi, scriptum, scribere писать), tege (tego, texi, tectum, tegere покрывать) и др.

 

 

 

 

Passivum

 

 

 

 

 

 

Praesens indicativi passivi

 

punior

Sg.

1.

ornor

 

doceor

 

dicor

 

 

2.

ornaris (-re)

 

doceris (-re)

diceris (-re)

puniris (-re)

 

3.

ornatur

 

docetur

 

dicitur

 

punitur

Pi.

1.

ornamur

 

docemur

dicimur

 

punimur

 

2.

ornamini

 

docemini

dicimini

 

punimini

 

3.

ornantur

 

docentur

dicuntur

 

puniuntur

 

 

Praesens coniunctivi passivi

 

puniar

Sg-

1.

orner

 

docear

 

dicar

 

 

2.

orneris (-re)

 

docearis (-re)

dicaris (-re)

 

puniaris (-re)

 

3.

ornetur

 

doceatur

 

dicatur

 

puniatur

Pl.

1.

ornemur

 

doceamur

 

dicamur

 

puniamur

 

2.

ornemini

 

doceamini

dicamini

 

puniamini

 

3.

ornentur

 

doceantur

 

dicantur

 

puniantur

 

 

Imperfectum indicativi passivi

 

puniebar

Sg.

1.

ornabar

 

docebar

 

dicebar

 

 

2.

ornabaris

 

docebaris

 

dicebaris

 

puniebaris

 

 

(-re)

 

(-re)

(-re)

 

(-re)

 

3.

ornabatur

 

docebatur

 

dicebatur

 

puniebatur

Pl.

1.

ornabamur

 

docebamur

dicebamur

 

puniebamur

 

2.

ornabamini

 

docebamini

dicebamini

 

puniebamini

 

3.

ornabantur

 

docebantur

dicebantur

 

puniebantur

 

 

Imperfectum coniunctivi passivi

 

 

Sg-

1.

ornarer

 

docerer

 

dicerer

 

punirer

 

2.

ornareris

 

docereris

dicereris

 

punireris

 

 

(-re)

 

(-re)

(-re)

(-re)

 

3.

ornaretur

 

doceretur

diceretur

 

puniretur

Pl.

1.

ornaremur

 

doceremur

diceremur

puniremur

 

2.

ornaremini

 

doceremini

diceremini

puniremini

 

3.

ornarentur

 

docerentur

dicerentur

punirentur

 

 

Futurum I indicativi passivi

 

 

Sg.

1.

ornabor

 

docebor

 

dicar

 

puniar

 

2.

ornaberis (-re)

doceberis (-re)

diceris (-re)

punieris (-re)

 

3.

ornabitur

 

docebitur

dicetur

 

punietur

 

1.

ornabimur

 

docebimur

dicemur

 

puniemur

Pl.

2.

ornabimini

 

docebimini

dicemini

 

puniemini

 

3.

ornabuntur

 

docebuntur

dicentur

 

punientur

 

 

Infinitivus praesentis passivi

 

 

 

ornari

|

doceri

|

dici

1

puniri

Формы от основы perfecti

 

 

Perfectum indicativi activi

 

Sg-

1.

ornavi

docui

dixi

punivi

 

2.

ornavisti

docuisti

dixisti

punivisti

 

3.

ornavit

docuit

dixit

punivit

Pl.

1.

ornavimus

docuimus

diximus

punivimus

 

2.

ornavistis

docuistis

dixistis

punivistis

 

3.

ornaverunt

docuerunt

dixerunt

puniverunt

 

 

(-ere)

(-ere)

(-ere)

(-ere)

 

1.

Perfectum coniunctivi activi

 

Sg.

ornaverim

docuerim

dixerim

puniverim

 

2.

ornaveris

docueris

dixeris

puniveris

 

3.

ornaverit

docuerit

dixerit

puniverit

Pl.

1.

ornaverimus

docucrlmus

dixerimus

puniverimus

2.ornaveritis docucrltis dixeritis puniveritis

3.ornaverint docuerint dixerint puniverint

 

 

 

Plusquamperfectum indicativi activi

 

Sg-

1.

 

ornaveram

 

docueram

 

dixeram

puniveram

 

2.

 

ornaveras

 

docueras

 

dixeras

puniveras

 

3.

 

ornaverat

 

docuerat

 

dixerat

puniverat

Pl.

1.

 

ornaveramus

docueramus

dixeramus

puniveramus

 

2.

 

ornaveratis

 

docueratis

dixeratis

puniveratis

 

3.

 

ornaverant

 

docuerant

 

dixerant

puniverant

 

1.

 

Plusquam perfectum coniunctivi activi

 

Sg-

 

ornavissem

 

docuissem

dixissem

punivissem

 

2.

 

ornavisses

 

docuisses

 

dixisses

punivisses

 

3.

 

ornavisset

 

docuisset

 

dixisset

punivisset

Pl.

1.

 

ornavissemus

docuissemus

dixissemus

punivissemus

 

2.

 

ornavissetis

 

docuissetis

dixissetis

punivissetis

 

3.

ornavissent

 

docuissent

dixissent

punivissent

 

1.

 

 

 

Futurum II activi

 

 

Sg-

ornavero

 

docuero

 

dixero

punivero

 

2.

 

ornaveris

 

docueris

 

dixeris

puniveris

 

3.

ornaverit

 

docuerit

 

dixerit

puniverit

Pl.

1.

 

ornaverimus

 

docuerimus

dixerimus

puniverimus

 

2.

ornaveritis

 

docueritis

 

dixeritis

puniveritis

 

3.

ornaverint

 

docuerint

 

dixerint

puniverint

 

 

 

 

Infinitivus perfecti activi

 

 

ornavisse

|

docuisse

|

dixisse

punivisse

UJ N>

ОО

ии ся

5' В . 5*

~ СЛg

О-О-О-

о о о

ООО

05 Р 03

и И и

и и ся

5' В '. 5*

«■"* гл —*

“а

т з

“О

с

с

С

 

5 ,

Э ,

5

,

05

оэ

i

 

а>

о

о

 

 

i

i

 

05

Оэ

»3

сл

сл

сл

5 Г

сл"

1

'

 

СЯ!Л (Л - 5’ =•

о ~

О-

О .

о

о

О

Оо о

В с г;

сл сл сл

05 03 оэ

С С л

3

3 3

сл сл сл гт-' сл

О- О- О.

о ’ о ’ о*

сл СП ел

т з

Т З

Х 5

С

С

с

3

3

3 ]

— 1

“ 1

С

с

р -

C t

сл

сл

 

*

 

Р

F

03

1

 

 

С

с

С

3

3

3

 

сл

сл

сл

 

сл

 

 

 

 

 

 

со

 

 

 

 

 

0Q

 

к>

г*

UJ

ы

г*

о

о

о

О

о

о

3

3

3

з

3

ц

051

£+

£5'

coi

051

051

 

J—• JT*

В

с

о

оэ

ю

i

сл

y i

у )

■*

■*

03

Я

П>

05

03

03

03

i

1

С

л

рз

С

 

 

 

3

3

3

- 1

о. а а

ООО

ООО

» i

0-0-0-

о ’ о ’ о ’

СОо 00 о сл С 5 =?■ =?

ТЗ "О “О

С С С

=3 3 3

о. о. а

ООО

ООО

с

с

с

3

3

3

О

О

сл

сл

сл

С

 

 

3

& & &

о ’ о ’ о"

"а тз

о с

051

с

^3

Формы

СО

 

3

от

 

тз

основы

 

 

supini

3

 

 

 

 

Plusquamperfectum indicativi passivi

 

Sg-

1. ornatus, -a, -um

eram

doctus, -a, -um eram

dictus, -a, -um eram

 

2. ornatus, -a, -um

eras

doctus, -a, -um eras

dictus, -a, -um eras

 

3. ornatus,-a,-um

erat

doctus, -a, -um erat

dictus, -a, -um erat

Pl.

1.

ornati, -ae, -a

eramus

docti, -ae, -a eramus

dicti, -ae, -a eramus

 

2. ornati, -ae, -a

eratis

docti, -ae, -a eratis

dicti, -ae, -a eratis

 

3. ornati,-ae,-a

erant

docti, -ae, -a erant

dicti, -ae, -a erant

 

 

 

 

Plusquamperfectum coniunctlvi passivi

 

Sg-

1.

ornatus, -a, -um

essem

doctus, -a, -um essem

dictus, -a, -um essem

 

2.

ornatus, -a, -um

esses

doctus, -a, -um esses

dictus, -a, -um esses

 

3.

ornatus, -a, -um

esset

doctus, -a, -um esset

dictus, -a, -um esset

Pl.

1.

ornati, -ae, -a

essemus

docti, -ae, -a essemus

dicti, -ae, -a essemus

 

2.

ornati, -ae, -a

essetis

docti, -ae, -a essetis

dicti, -ae, -a

essetis

 

3. ornati, -ae, -a

essent

docti, -ae, -a essent

dicti, -ae, -a essent

 

 

 

 

Futurum II passivi

 

Sg.

1.

ornatus, -a, -um

ero

doctus, -a, -um ero

dictus, -a, -um ero

 

2. ornatus, -a, -um

eris

doctus, -a, -um eris

dictus, -a, -um eris

 

3.

ornatus,-a,-um

erit

doctus, -a, -um erit

dictus, -a, -um erit

Pl.

1. ornati, -ae, -a

erimus

docti, -ae, -a erimus

dicti, -ae, -a erimus

 

2.

ornati, -ae, -a

eritis

docti, -ae, -a eritis

dicti, -ae, -a

eritis

 

3.

ornati, -ae, -a

erunt

docti, -ae, -a erunt

dicti, -ae, -a

erunt

punitus, -a, -um etam punitus, -a, -um eras punitus, -a, -um erat

puniti, -ae, -a eramus puniti, -ae, -a eratis puniti, -ae, -a erant

punitus, -a, -um essem punitus, -a, -um esses punitus, -a, -um esset

puniti, -ae, -a essemus puniti, -ae, -a essetis puniti, -ae, -a essent

punitus, -a, -um ero punitus, -a, -um eris punitus, -a, -um erit

puniti, -ae, -a erimus puniti, -ae, -a eritis puniti, -ae, -a erunt

 

 

 

 

Окончание таблицы

 

 

Participium futuri activi

 

 

ornaturus, -a, -um

docturus, -a, -um

dicturus, -a, -um

puniturus, -a, -um

 

 

Infinitivus futuri activi

 

Sg.

ornaturus, -a, -um esse

docturus, -a, -um esse

dicturus, -a, -um esse

puniturus, -a, -um esse

Pl.

ornaturi, -ae, -a esse

docturi, -ae, -a esse

dicturi, -ae, -a esse

punituri, -ae, -a esse

 

 

Infinitivus perfecti passivi

 

Sg.

ornatus, -a, -um esse

doctus, -a, -um esse

dictus, -a, -um esse

punitus, -a, -um esse

Pl.

ornati, -ae, -a esse

docti, -ae, -a esse

dicti, -ae, -a esse

puniti, -ae, -a esse

 

 

Infinitivus futuri passivi

 

 

ornatum iri

doctum iri

dictum in

punitum iri

 

 

Supinum

 

 

Acc.

ornatum

doctum

dictum

punitum

Abi.

ornatu

doctu

dictu

punitu