книги2 / 395-1

натижаларига кўра, курашчи қизларнинг ўқув машғулотлари жараёнида, айниқса, тайёргарликнинг бошланғич даврида, асосан, жисмоний сифатларни ривожлантириш муҳум вазифалардан би эканлиги аниқланди. Тажриба курашчи қизларнинг машғулот жараёнида махсус жисмоний сифатларни ривожлантириш учун ажратилган соатлар ҳажми доирасида 40% гача оширишга қаратилган.

Олдинга қўйилган тахминларнинг тўғрилигини тажрибалар асосида текшириш учун 14 дан 16 ёшгача бўлган курашчи қизлардан иборат тадқиқот гурухи (15 киши) ва назорат гурухи (15 киши) орасидаги қиёсий таҳлил амалга ошрилди. Тажриба бошида тадқиқот ва назорат гуруҳлари курашчи қизларнинг тайёргарлигининг текширилаётган кўрсаткичларида кўпчилик ўлчамлар бўйича статистик жиҳатдан ишончли тафовутлар йўқ эди.

Тадқиқот бошида курашчи қизларнинг жисмоний сифатларининг ривожланганлик даражасини аниқлаш мақсадида жисмоний сифатлар ва жамланмасидан таркиб топган тест синовларини ишлаб чиқдик. Унга кўра бу вазифалар курашчи қизларни саломатлигига салби таъсир кўрсатмаслиги ва улар учун унча қийин бўлмаган машқлардан фойдаланиб тузиб чиқилди.

Тест синовлари:

1- қисқа масофага югуриш (30 метр)

2- кўприк холатида юриш (10 метрга вақтга)

3- жойидан узунликка сакраш (метр)

4- 3 метр узунликдаги арқонга тирмашиб чиқиш (вақтга) 5- 5 маротаба бир оёқ олдидан чалиб йиқитиш (вақтга) 6- 5 маротаба оёқ орқасидан чалиб йиқитиш (вақтга)

7- 5 маротаба ўтириб елкадан ошириб ташлаш (вақтга)

8- 5 маротаба икки оёқ олдидан чалиб йиқитиш (вақтга) (1-жадвал)

1-жадвал

Назорат ва тадқиқот гурухларидаги курашчи қизларни жисмоний сифат ва техник тайёргарлик даражаларини текшириш учун тадқиқот бошидаги тест

синовлари натижалари.

СОВРЕМЕННАЯ НАУКА В ОЛИМПИЙСКИХ И ПАРАЛИМПИЙСКИХ ЗИМНИХ ВИДАХ СПОРТА

Тадқиқот натижасига кўра 1-гурух курашчи қизлари жисмоний сифатларининг 4,8% дан 4,9% га ўсди техник усулларни бажариш 4,5% дан 4,6% га ўсди. 2-гурух курашчи қизларида жисмоний сифатлари 4,8% дан 5,6% га ўсди, техник усулларни бажариш 4,5% дан 5,3% га ўсди. 3 ой давом этган тадқиқот ишимиз курашчи қизларнинг ўзига бўлган ишончини оширди.

4-жадвал Назорат ва тадқиқот гурухидаги курашчи қизларни техник тайёргарлик даражаларини текшириш учун тадқиқот охиридаги тест синовлари

натижалари.

Тадқиқот 3 ой давом этди, тадқиқот якунида хар иккала гурухдан тадқиқот бошида олинган назорат тестларини олдик ва улар ўртасидаги тафовут бор эди, курашчи қизларнинг жисмоний ва техник усулларни бажариш даражаларини ўзгаришлари 1-расмда кўришингиз мумкин.

СОВРЕМЕННАЯ НАУКА В ОЛИМПИЙСКИХ И ПАРАЛИМПИЙСКИХ ЗИМНИХ ВИДАХ СПОРТА

1-расм назорат ва тадқиқот гурух курашчилар жисмоний сифатлари ва техник тайёргарлик даражаларининг ўзгариши кўрсатилган.

Хулоса.

1- Курашчи қизларни техник харакатларини ривожлантириш кўп манода мураббийга боғлиқдир, мураббий спортчини техник усулларни бажаришдаги камчиликларини кўра билиши ва шу камчиликларни хар машғулотда бартараф этиб бориши керак.

2- Мураббий спортчини нафақат жарохатланишдан балки кучли юкламаларни тўғри тақсимлашга ўргатади – бу ўз навбатида келгусида мусобақа, беллашув тактикаларини тузишда катта ахамият касб етишини билиши лозим спортчи. Шу сабабдан хар бир вақт мураббий кўрсатмасига амал қилишларини тафсия қиламиз.

3- Мураббий тайёрлов даврида курашчиларнинг фақатгина ўзларида туғма бўлган жисмоний сифатларига суяниб, шу сифатларни ривожлантириб бориш билан кифояланмасдан бошқа ривожланмаган сифатларинига хам эътиборларини қаратишлари лозим.

4- Курашчиларни жисмоний сифатлари яхши шакилланган бўлса улар хилма-хил усулларни ўрганиб ва уларни беллашувларда қўллашда қийинчилик сезишмайди. 5- 1-гурух курашчи қизларнинг беллашувга тез тайёрлаш мақсадида уларга берилган техник усулларни жуда секин ва қийинчилик билан ўзлаштириб боришди. Мусобақа вақтида улар ўрганган усулларидан фойдалана олишмади. 2-гурух

СОВРЕМЕННАЯ НАУКА В ОЛИМПИЙСКИХ И ПАРАЛИМПИЙСКИХ ЗИМНИХ ВИДАХ СПОРТА

курашчи қизлар эса уларга нисбатан камроқ техник усулларни ўрганган бўлсаларда, шу усуллар мусобақада уларга ғалаба олиб келди.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати.

1.Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президентининг “Жисмоний тарбия ва спорт тўғрисида”ги Қонуни 2015 йил 5.09. Ташкент.

2.Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 2017 йил 3 июндаги ПҚ 3031-сонли

3.Tastanov N.A. “Kurash turlari nazariyasi va uslubiyati” Toshkent “IQTISOD-MOLIYA”, 2015yil.

4.Атоев А.Қ. Ёш-ўсмирларга ўзбек курашини ўргатиш услубияти. – Тошкент ЎзДЖТИ нашриёт – матбуот бўлими 2005.

УДК: 796.82

ПАРТЕРДА МУРАККАБ ТЕХНИК ҲАРАКАТЛАРНИ ЎРГАТИШ УСЛУБИЯТИ

МЕТОДИКА ОБУЧЕНИЯ СЛОЖНЫМ ТЕХНИЧЕСКИМ ДВИЖЕНИЯМ В ПАРТЕРЕ

Тастанов Н.А. Ўзбекистон Давлат жисмоний тарбия ва спорт университети. Халқаро кураш турлари назарияси ва услубияти профессори. Чирчик шахри, Ўзбекистан.

Тастанов Н.А. Узбекский государственный университет физической культуры и спорта. Профессор кафедры теории и методики международных видов борьбы, город Чирчик, Узбекистан

Аннотация: Мазкур мақолада ёш юнон-рим курашчиларнинг партер холатида мураккаб техник ҳаракатларни ўргатишнинг ўрни ва самарадорлиги ёритиб бериш мақсадида курашчиларни беллашув тактикасини тузишлари ва уни шакиллантириш учун партер холатида бажариладиган усулларни ривожлантириш услублари ёритилди. Курашчиларда беллашув вақтида учрайдиган қулай вазиятлардан унумли фойдаланиш усуллари тадбиқ этилди.

Калит сўзлар: усул, усуллар, партер усуллари, партер ҳолати, техник харакатлар, ўқув-машғулот жараёни, техник-тактик тайёргарлик, мураккаб техник харакатлар.

Аннотация: В статье рассказывается о том, как молодые греко-римские борцы смогут создавать и формулировать тактику соревнований, чтобы подчеркнуть роль

СОВРЕМЕННАЯ НАУКА В ОЛИМПИЙСКИХ И ПАРАЛИМПИЙСКИХ ЗИМНИХ ВИДАХ СПОРТА

и эффективность подготовки сложных технических движений. Борцы смогли использовать наиболее эффективные способы решения проблем во время соревнований.

Ключевые слова: методы, методы, партерные методы, состояние патента, технические движения, процесс обучения, технические и тактические приготовления, сложные технические движения.

Мавзунинг долбзарблиги. Ёш курашчиларни тайёрлашда машғулот ёки мусобақа фаолиятининг комплекс ҳолда фойдаланиш дастурига қайси техник ҳаракатларни киритиш мақсадга мувофиқ эканлигини аниқлашда қуйидаги шартларга риоя этиш лозим, бунда партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш ва техник ҳаракатларни чуқур ва ҳар томонлама ўргатиш тадқиқот услубларини эгаллаш ҳамда улардан оқилона фойдаланиш ўқув-машғулот жараёнини бошқаришга тўғри ёндашиш имконини курашчиларда партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш ва техник ҳаракатларни ўргатиш асоси ҳисобланади.

Техника сўзи остида харакатлар ва усуллар йиғиндиси ётади, улар харакат фаолиятини таминлайди ва аниқ бўлган спорт турини мусобақа қонун-қоидаларини ташкил этади. Аниқ тактик вазиқаларни ечиш учун усул ва бир нечта усуллардан файдаланиш – харакат дейилади. “Спорт техникаси” ва “спорт тайёргарлиги” бир хил деб ҳисмоблаш керак эмас. [Платонов В. Н._Система подготовки спортсмена в олимпийском спорте. Киев Олимпийская литература - 2004. 301 ст.]

Курашнинг техник тайёргарлиги спортчи томонидан юқори спорт натижаларига эришишни таъминловчи ҳаракатлар тизимининг эгаллаганлик даражаси билан тавсифланади.

Курашчининг умумий ва махсус техник тайёргарлиги ажратилади. Умумий техник тайёргарлик ёрдамчи спорт турларидаги ҳар хил ҳаракат малакалари ҳамда кўникмаларини эгаллашга, махсус техник тайёргарлик спорт курашида техник маҳоратга эришишга қаратилган. [Tastanov N.A. – Yunon-rim kurashi nazariya va uslubiyati. O’quv-qo’llanma Тошкент 2014 y.10 bet.]

Партер усуллари - партер ҳолатида рақибни гиламдан юқорига кўтармасдан бажариладиган усуллардир. Мусобақаларда тўлиқ бажарилган тўнтаришлар икки балл, тўлиқсиз бажарилган тўнтаришлар бир балл билан баҳоланади. Тўнтаришлар қўйидаги гуруҳларга бўлинади – қайириб, айлана югуриб, ўтиш билан, ағдариб,

айлантириб, кўкракдан ошириб. [Tastanov N.A. – Yunon-rim kurashi nazariya va uslubiyati. O’quv-qo’llanma Тошкент 2014 y. 45 bet.]

Курашчиларнинг партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатишда тренировка юкламаларни режалаштириш, ташкил этиш, назорат қилиш, ҳисобга олиш ва машқлар шиддати ҳажмининг оптимал йўлларини мунтазам излаш, юкламаларнинг курашчилар имкониятларига мувофиқлиги асосида тренировка жараёни ҳамма томонларининг қатъий ҳисобга олган ҳолда назорат тизимининг янада самарали тизимини яратиш зарур.

СОВРЕМЕННАЯ НАУКА В ОЛИМПИЙСКИХ И ПАРАЛИМПИЙСКИХ ЗИМНИХ ВИДАХ СПОРТА

Шунга асосланиб айтиш мумкинки, ишининг танланган мавзуси долзарб масалаларидан бири бўлиб ҳисобланади.

Тадқиқотнинг мақсади: 13-14 ёшли курашчиларда партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш, техник ҳаракат усулларни ўқув-машғулот жараёнида ўргатиш услубиятини аниқлаш.

Тадқиқот объекти-13-14 ёшдаги курашчиларнинг ўқув-машғулот жараёни. Тадқиқот предмети-13-14 ёшли курашчиларнинг техник-тактик

тайёргарликларни модели.

Курашчилар билан олиб бориладиган ўқув машғулотларида партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш ва техник ҳаракатларни ўргатишга қаратилган мураккаб ҳамда узоқ давом этадиган жараёндир. Мураббий курашчилар билан олиб бориладиган ўқув-машғулот режасини тузаётиб, машғулот ва мусобақа юкламаларини ҳажми қандай таъсир кўрсатишини хамда у спорт ютуқларида акс этишини тасаввур қила олиши лозим.

Педагогик кузатиш олимпия заҳиралари коллежи кузатилди. Кузатув давомида 13-14 ёшли курашчиларнинг партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш техник ҳаракатларни ўргатиш услубиятини самарасини такомиллаштириш усуллари қандай олиб борилаётганлигини таҳлил қилинди.

13-14 ёшли курашчиларни партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш техник ҳаракатларни ўргатиш услубиятини аниқлаш мақсадида машғулотларининг асосий қисмида усулларга педагогик тажриба услуби қўлланилди ва ушбу берилган услубларга эътибор берилди:

Усулларни бажариш тартиби

Усулларни 2 ва 3 талик комбинациялар даражасида бажариш

Усулларни тезликка бажариш машқлари

Назарий тайёргарлик ва мусобақа коидаларини таҳлиллари

Усулларни тахминан 25-75%-ли каршилик ёрдамида бажариш

Усулларни пассив зонасида бажариш тартиблари.

Курашчиларда партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш техник ҳаракатни ўргатишга қаратилган йўлларини аниқлаш мақсадида курашчиларнинг ўқув-машғулот жараёни 2017 йилнинг сентиябр ва декабр ойларида курашчилар билан ўтказиладиган ўқув-машғулот босқичлари ўрганилди. Ўрганиш жараёнида тадқиқот ва назорат гуруҳ курашчилари танлаб олинди.

Мусобақалардаги курашчиларнинг партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш ва техник ҳаракатларни ўргатиш бўйича маълумотларни 2017 йилнинг октиябр, ноябр, декабр, ойларида адабиётлар таҳлили ва ёш курашчилар билан олиб бориладиган ўқув-машғулотлари таҳлил қилинди.

СОВРЕМЕННАЯ НАУКА В ОЛИМПИЙСКИХ И ПАРАЛИМПИЙСКИХ ЗИМНИХ ВИДАХ СПОРТА

Асосий педагогик тадқиқотда 24 курашчи катнашди. Ушбу педагогик тадқиқотда назорат гурухида 12 курашчи ва тажриба гурухида 12 курашчи иштрок этди

Тадқиқот натижаси: Тадқиқот гуруҳида ушбу кўрсаткичлар бироз устунликка эга эканлиги маълум бўлди. Лекин бу устунлик тадқиқотга жалб қилинган курашчиларни умумий тайёргарлиги оз бўлсада, юқорироқ даражада деб хулоса қилишга асос бўлолмайди. Эҳтимол, мазкур вазият педагогик тадқиқот гуруҳига мансуб курашчиларни алоҳида эътибор доирасида эканлиги уларнинг руҳий – эмоционал ҳолатини ижобий поғонага бироз кўтарилганлигидандир. Маълумки, болаларни мақташ, рағбарлантириш, бошқалардан устун қилиб кўрсатиш ёки уларни ўзгалардан доно, ақлли, кучли эканлигига ишонтириш руҳиятга прогрессив таъсир этиб, охир оқибат функционал жараёнларни фаоллаштиради.

Ушбу вазиятни ўрганиш мақсадида биз педагогик тадқиқот ва тадқиқот натижалари ишнинг навбатдаги бандида муҳокама этилган.

Юқорида қайд этилганидек, муайян сифат ёки малакани ривожлантириш учун ана шу сифат ва малакани қандай даражада ривожланганлигини билиш даркор.

Қайд этилган кўрсаткичлар динамикасидан кўриниб турибдики, тажриба гуруҳида барча натижалар назорат гуруҳидаги курашчиларникидан ниҳоятда юксак даражада ўзгарганлигидан дарак бермоқда. Ушбу вазият яна бир бор тажриба гуруҳи машғулотлари давомида қўлланилган ностандарт махсус машқларни техник ҳаракатларни ўргатиш самарали эканлигини исботлаяпти.

Курашчиларга партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш ва техник ҳаракатни ўргатишга энг юқори натижага эришиш ва самарали усуллари билан ғалабага эришишида муҳим аҳамият касб этиши мумкин.

1.Курашчиларнинг партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш ва техник ҳаракатни бажаришдаги оқилона техника курашчига техник ҳаракатларни тежамкорлик билан бажариш учун имкон яратади.

2.Курашчилар билан олиб бориладиган ўқув машғулотдаги партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш ҳаракатни ўргатиш тайёргарлик босқичида ўсиш ўлчамини аниқлаш ва техник ҳаракатларни ўргатиш тизимидан фойдаланиш лозим.

3.Ёш курашчилар билан олиб бориладиган ўқув машғулотларда ва мусобақа олди босқичларида партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш техник ҳаракатни бажаришдаги техникасини ўргатиш бўйича режани ишлаб чиқиш лозим. партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш ва техник ҳаракатларни ўргатишда беллашувларидаги самарадорлиги техник маҳоратни баҳолашнинг асосий мезони ҳисобланади. Ҳамда ўқув-машғулот жараёнини режалаштиришда партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш ва техник ҳаракатни бажаришдаги

курашчининг техник маҳоратнинг ҳар бир мезонларини ҳисобга олиш зарур.

4. Партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш ва техник ҳаракатни бажаришдаги техникаси ва уларнинг техник маҳорати ўртасида боғлиқлик

СОВРЕМЕННАЯ НАУКА В ОЛИМПИЙСКИХ И ПАРАЛИМПИЙСКИХ ЗИМНИХ ВИДАХ СПОРТА

аниқланди. Бундан курашчиларнинг партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш ва техник ҳаракатни бажариш натижаларининг таҳлил натижалари техник маҳорат мезонларининг тезкорлик, чидамлилик, эгилувчанлик ва чаққонлик сифатлари курашчиларнинг партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш ва техник ҳаракатни бажаридаги техникасига ривожлантиришда муҳим аҳамиятга эга эканлиги аниқланди.

Курашчиларнинг партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш ва техник ҳаракатлари таҳлил натижалари тадқиқот бошида (Тажриба гуруҳи=10 та , Назорат гуруҳи =10 та)

Курашчиларнинг партерда мураккаб техник ҳаракатларни ўргатиш ва техник ҳаракатни таҳлил натижалари тадқиқот охирида (Тадқиқот гуруҳи=10 та , Назорат гуруҳи =10 та)

СОВРЕМЕННАЯ НАУКА В ОЛИМПИЙСКИХ И ПАРАЛИМПИЙСКИХ ЗИМНИХ ВИДАХ СПОРТА