tursynova_memlekettik_umk_kz_2011

жағдайда негізгі мəтіннен бұрын хаттың жалпы мазмұнын, мақсатын білдіру үшін қысқаша мəлімет жазылады. Мысалы: № 20 тапсырманың орындалуы

жайлы; К.Т. Садықовтың ісіне байланысты; Жазғы сессияның қорытындысы жайлы, т.б. Сілтемелер қысқа, əрі нақты болуы керек.

4. Негізгі мəтін. Негізгі мəтінді үш бөлікке бөледі. Бірінші – кіріспе бөлім, екінші – негізгі фактілер берілетін бөлім, үшінші – қорытынды. Қорытындыда негізгі ұсыныс, шешім, нұсқаулар айтылады.

5. Жіберушінің қызметі, қолы, аты-жөні. Хаттың бұл бөлігінде жіберушінің ресми қызметі, аты-жөні жазылады жəне қолы қойылады. Егер қол қоятын адам бірнешеу болса, лауазым дəрежесіне қарай тəртіппен жазылады. Мысалы:

6. Қосымшаларға сілтеме (егер бар болса). Егер құжатта қосымша болса, ол хаттың соңында ескертіледі. Мысалы: Көлемі 6 беттен тұратын

қосымша бөлек жіберіліп отыр немесе бұл құжаттан бөлек 10 беттік қосымшаны қоса жіберіп отырмыз, т.б. Қосымшаларды міндетті түрде

қосымша деп жазу керек. Мысалы: қосымша – 1, қосымша – 2, қосымша – 2а, т.б.

7. Құжатты дайындаушы туралы мəлімет. Бұл мəлімет қосымшалар туралы мəліметтен кейін көрсетіледі. Мысалы: 1. Орындаушы; Құжатты дайындаушы. 2. Құжатты дайындаушының аты-жөні; 3. Жұмыс

телефоны; 4. Құжаттың дайындалған мерзімі. Құжатты дайындаушы туралы мəлімет, мысалы:

Қызметтік хаттың мəтіні жеңіл, қысқа, нақты, сауатты жазылып, оңай оқылатындай болуы керек.

91-тапсырма. Қызметтік хатқа берілген мəтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіздер.

1. Қызметтік хат қандай мақсаттарда жазылатын іс қағазы? 2. Қызметтік хаттар не үшін қолданылады? 3. Оның негізгі мақсаты не? 4. Хат қандай құрылымдардан тұрады? 5. Хаттың кіріспе бөлімінде не жазылады? 6. Жеке тұлғаның назарын аудару керек болғанда не жазылады? 7. Хаттың нақты мазмұнын, мақсатын білдіру үшін не жазылады? 8. Мəтінді неше бөлікке бөледі? 9. Қосымшалар қандай тəртіппен жазылады? 10. Құжатты дайындаушы туралы айтып беріңіздер.

92-тапсырма. Тест тапсырмаларын орындаңыздар.

1.Бетті бастым. Бетті сөзі сөйлемнің қай мүшесі?

А) Бастауыш В) Баяндауыш С) Анықтауыш Д) Толықтауыш

Е) Пысықтауыш

2.Қай сөйлемнің бастауышы мен баяндауышының

арасына сызықша қойылады?

А) Көп оқу білім алудың негізгі шарты. В) Мынау өзі аттатар емес.

С) Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол. Д) Екі күймек бір жанға əділет пе? Е) Аңдамай сөйлеген ауырмай өледі.

3. Қысқарған сөздердің қатарын табыңыздар.

А) Аққу, əкел В) Аспан, анар

С) Қарақұс, шекара Д) Өмірзақ Е) Бегəлі

4. Сөйлемнен іс қағазының қай түрін анықтауға болады?

Мені қазақ тілі курсына тыңдаушы етіп қабылдауыңызды сұраймын.

А) Сенімхат В) Қолхат С) Өтініш Д) Хаттама

Е) Мінездеме

6-апта 12-сабақ

93-тапсырма. Қызметтік хаттың қанша түрін білесіздер? Берілген мəтіннен мəлімет алыңыздар.

94-тапсырма. Əр қызметтік хаттың қызметімен танысып, олардың жасалу формаларын біліп алыңыздар.

95-тапсырма. Қызметтік хаттардың түрлеріне берілген түсініктемелерді меңгеріп, есте сақтаңыздар.

Қызметтік хаттардың түрлері

Жазылу мақсатына, хатта қамтылатын мəселенің ерекшелігіне байланысты қызметтік хаттардың бірнеше түрлері болады:

1.Ресми хат – официальное письмо. Менің атыма ресми хат келді– на мое имя поступило официальное письмо.

Ресми хаттар. Белгілі бір ортаның атқаратын жұмысына байланысты мəселелер жазбаша қарастырылады. Олар ресми түрде мекеменің атынан жазылады жəне қызметтен тыс мəселені қозғамайды.

2.Қызметтік жеке хаттар– официальные личные письма. Мекеме жетекшісі қызметтік жеке хат алды– руководитель учереждения получил официальное личное письмо.

3.Ұсыныс хат – письмо-предложение. Мен ұсыныс хатпен таныстым. –

яознакомился с письмомпредложением.

Ұсыныс хаттар. Бұл хатта қызметкерді белгілі бір орынға, қызметке ұсыну туралы басшыға ұсыныс жасайды. Аталған қызметкердің сол орынға лайық екендігіне кепілдеме береді. Бұл хатқа ұсыныс жасаған тұлға ғана қол қояды.

4. Шағым хат – письмо-жалоба. Жасалған қылмыстық іске шағым хат келіп түсті – Поступило письмо-жалоба за совершенное уголовное дело.

Шағым хаттар. Белгілі бір мекеменің немесе мекеме қызметкерлерінің, жеке тұлғалардың заңсыз іс-əрекеттерін көрсетіп, соған орай шара қолдануды сұрау мақсатында жазады. Хат мазмұнының құндылығы хатта көрсетілген нақты, заңды, дəл фактілерге байланысты. Шағым хатқа шағымданушы адам,

жазылады. Мекемеден керекті ақпаратты немесе белгілі бір құжатты жіберуін сұрайды. Сұраныс хатқа мекеменің жауапты адамы қол қояды.

7.Жолдама хаттар. Жіберілген құжаттардың аттары, сол құжаттармен бірге жіберілген қосымша материалдардың құрамы, мазмұны, көлемі, саны жайлы мəліметтерді көрсету үшін жазылады. Жолдама хатқа мекеме басшысы қол қояды.

8.Өтініш хатта мекемелерден бір нəрсе жөніндемəлімет беру сұралады.

9.Хабарлама хат – анықтамалық сипатта жазылады.

Ол жұмыс барысында ескеру, басшылыққа алу үшін жоғарыдан төменгі бөлімшелерге жіберіледі.

10. Кепілдеме хат. Белгілі бір мекеменің іс-əрекеттің орындалуын өз мойнына алып, екінші мекемеге кепілдік бере жазатын хат.

11. Ілеспе хаттар – сопроводительные письма. Бұл хаттар адресатқа хатқа қоса жіберілген құжаттар туралы ақпарат беретін құжат. Ұсынылып отырған құжатқа түсінік береді, оның орындалу уақытын көрсетеді, кешіктіру себебін түсіндіреді.

12. Хабарлама хаттарда фактілер көрсетіліп, «хабарлаймыз», «хабардар етеміз» деген сөздер арқылы жазылады. Стиль бойынша шақыру хатына ұқсайды.

13. Жарнамалық хаттар – нақты адресатқа жіберіледі. Жарнамалап отырған тауарлар мен қызмет көрсетулердің бағасы көрсетіледі. Бұл хаттың негізгі мақсаты – ұсынылып отырған іске қызығушылықты арттыру.

14. Шақыру хатта (письмо-приглашение) адресатты, нақты тұлғаны, мекеме қызметкерлерін белгілі бір іс-шараға қатысуға шақыру. Шақыру хатында жүргізілетін іс-шараның сипаты беріліп, өтетін мерзімі, нақты уақыты көрсетіледі.

15. Коммерциялық хаттар – келісім-шарттар жасау жəне орындау кезінде жазылады. Сатып алушының өтініші бойынша тауарлар жəне өнімдер туралы ақпарат беруін өтіну немесе тауар жіберуге ұсыныстар, сатушылардың жауаптары, жарнамаға жауаптар болуы керек.

16.Бастама хаттар жауап беруді талап ететін хат. Бұл хаттар қандай да бір мəселені шешуді өтіну, ұсыныс жасау, сұрау мазмұнында болады.

17.Жауап хаттар бастама хаттардың сипаттамасына байланысты болады. Бастама хатта қойылған мəселелерді шешетінін, ұсыныс, өтінішті орындап қабылдайтындығын немесе бас тартатындығын, сұралған мəліметтің, іс-əрекеттің орындалған, орындалмағаны жөнінен хабар, мəлімет береді.

18. Ескертпе хаттар – жүргізілген іс-шаралардың, небір міндеттемелердің орындалу мерзімінің жақындағанын немесе өтіп кеткенін көрсетеді. Мұндай хаттар «Ескертеміз» деген сөзбен аяқталады.

Абай атындағы Алматы мемлекеттік педагогикалық университетіндегі филология ғылымдарының докторы ғылыми дəрежесін алу үшін диссертация қорғайтын ДР 14.05.2010 диссертациялық кеңес 10.02.02 – қазақ тілі бойынша

Диссертацияның қорғалатын күні 11 маусым 2011 ж.

өзара 3-4 хаттан бөліп алып, хат жазыңыздар.

7-апта. 13-сабақ

99-тапсырма. Іс қағазының бір түрі– мінездеме туралы мəлімет алып, оның қай жағдайда, қалай жазылатынын түсініп алыңыздар.

100-тапсырма. Мінездеменің қандай түрлері , баролардың əрқайсысын неге байланысты жазады? Өзара бір-біріңізбен ой бөлісіңіздер.

101-тапсырма. Мінездемеге берілген түсініктемемен мұқият танысып, оның құрылымын меңгеріп, есте сақтаңыздар.

Қ.И.Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті Ө.А.Байқоңыров атындағы Тау-кен институтының II курс студенті Жаманкеев Нұрлан Қамалұлына

М І Н Е З Д Е М Е

Ү л г і:

Университет қабырғасындағы қоғам жұмыстарына белсене араласады, спортпен шұғылданады. Университетте жылда өткізілетін «ҚазҰТУ көктемі»

* * * * *

Қ.И.Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті Ə.Бүркітбаев атындағы Металлургия институтының

аға оқытушысы Қуаныш Өміртайұлы Əлихановқа

М І Н Е З Д Е М Е

Ү л г і:

103-тапсырма. Кафедрадағы профессорға қызметтік мінездеме, доцентке, аға оқытушыға аттестациялық мінездеме жазыңыздар.

104-тапсырма. Берілген сөздерді қазақ тіліне аударып, олармен сөйлемдер құрастырыңыздар.

Характер, должность, грамотный, авторитетный, образованный, опытный, квалифицированный.

105-тапсырма. Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіздер.

1. Мінездеме не үшін беріледі? 2. Мінездеме мазмұнына қарай құжаттың қай түріне жатады? 3. Мінездеме құрылымына қандай мəліметтер кіреді? 4. Мінездемеге кім қол қояды?

106-тапсырма. Мінездемеге берілген тест тапсырмаларын орындаңыздар.

1. Мінездеме қандай стильде жазылады?

А) Ауызекі сөйлеу стилінде Ə) Ғылыми стильде

Б) Ресми іс қағаздары стилінде В) Көркем əдеби стильде

2. Мінездеме мəтінінде қолданылатын стандартты тілдік бірлікті көрсетіңіздер.

А) Жұмысы дұрыс Ə) Жұмысты жақсы істеп жүр

Б) Жұмысын əрі қарай жалғастыра берсін В) Атқарып отырған қызметіне лайық

3.Мінездеме қандай құжат?

А) Өкілеттік

Ə) Ұйымдық Б) Анықтамалық-ақпараттық В) Қоғамдық

Факс. Факс арқылы жіберілетін құжаттар

Факс – жазылған мəтіннің, суреттің, сызбаның жəне басқа да заттардың көшірмесін өзгеріссіз телефон байланысы арқылы жіберетін аппарат, яғни факс

– ұсынылатын құжаттың көшірмесі. Факс – аппарат, предназначенный для отправки копий написанного текста или рисунка по телефонной линии связи.

Факсимилле – көлемі үлкен суреттің, кестенің, мəтіннің, сызбаның, басқа да заттардың нақты, дəл сурет көшірмесі. Факсимилле – точная копия части рисунка или текста.

Факс байланыс түрінің ерекшеліктері:

1.Факстың ең құндылығы, ол неше түрлі құжаттарды тез арада екінші адамға немесе мекемеге жеткізеді.

2.Қазіргі факс – кең тараған байланыс түрі болып табылады.

3.Факсты алмастыратын басқа байланыс түрі əзірге жоқ.

4.Көптеген мекемелердегі қабылдау-хабарлау аппараттары факс аппаратымен жабдықталған.

жоғары, себебі факс арқылы жіберілген кез-келген құжат адресатқа санаулы минуттардан кейін-ақ жетеді.