- •1. Пәннің оқу бағдарламасы – syllabus
- •1.2 Пән туралы мәліметтер:
- •Оқу жоспарының көшірмесі
- •1.6. Пәннің мақсаттары мен міндеттері
- •1.7. Пәнді оқытудың міндеті:
- •1.8. Тапсырмалардың түрлері және оларды орындау мерзімі
- •1.9. Тапсырмаларды орындауға ұсынылатын әдебиеттер: Негізгі әдебиеттер:
- •Қосымша әдебиеттер:
- •1.10. Студенттердің білімін бағалау жүйесі
- •Аралық аттестацияға арналған сұрақтар
- •1.11 Курстың саясаты мен процедурасы
- •2. Негізгі таратылатын материалдар мазмұны
- •2.1. Сабақ түрлері бойынша сағат бөлу
- •Дүниежүзілік тау-кен ісінің даму тарихы
- •Тау жынысы және пайдалы қазбалар Сұхбат
- •Ресей мемлекетіндегі тау-кен ісінің даму тарихы
- •Қазақстандағы тау-кен ісінің ғылыми даму жолдары
- •Инженер мамандығының қажеттілігі және оның салалары
- •Кен орындарын жерасты арқылы қазудың болашағы
- •Кен байыту саласында қолданылатын терминдер
- •Сұрақ-жауап
- •Пайдалы қазынды кен орындарының кен- геологиялық сипаттамасы
- •Маркшейдерлік істің даму тарихы
- •Металлургия саласының зерттелуі
- •Металлургия саласының зерттелуі
- •Түсті металдардың техникалық классификациясы
- •XVIII ғасырға дейінгі Ресейдегі металлургияның дамуы
- •3 Апта. 9-тәжірибелік сабақ
- •Қазақстандағы металлургияның дамуы
- •Геология ғылымы
- •Геологиялық зерттеу әдістері
- •Геологиялық зерттеу әдістері (жалғасы)
- •Геологияның халық шаруашылығындағы маңызы
- •Геологиялық зерттеу әдістері (жалғасы)
- •Полиграфияның пайда болу тарихы мен дамуы
- •Қазақстандағы баспалардың қысқаша тарихы
- •Полиграфиялық басылымдардың түпнұсқалары
- •Түпнұсқалар үш топқа бөлінеді:
- •Ақпараттық технологиялар
- •Ақпарат
- •Есептеуіш техниканың даму тарихы
- •Компьютерлік вирус
- •Билл Гейтс және оның компаниясы
- •Пайда болуы
- •Қазақстандағы мұнай өнеркәсібінің дамуы мен зерттелуі
- •336Тапсырма. Сөйлемдерден түбір мен қосымшаның аралығындағы кейінді ықпалға ұшыраған сөздерді табыңыздар.
- •337Тапсырма. Мәтінде кездесетін кейбір ұғымдардың анықтамасын тауып, дәптерлеріңізге жазыңыздар.
- •338Тапсырма. Сөйлемдердің мағынасын сақтай отырып, дұрыс орналастырыңыздар.
- •Мұнай мен газдың халық шаруашылығындағы маңызы
- •Сәулеттік құрылыс саласы
- •Ғимараттар мен имараттардың түрлері
- •Сәулеттік құрылыс жүйелері
- •Айша бибі кесенесі Қожа Ахмет Йассауи кесенесі
- •Құрылыс материалдарының өнеркәсібі
- •Құрылыс машиналары
- •Экономикалық дамудың жалпы негіздері
- •Өндіріс және оның ерекше формалары
- •Меншік – экономикалық категория
- •Меншік және иемдену заңдары
- •Экономиканы реформалау және ондағы меншіктің орны
- •Ресурстар
- •Өндіріс процесі мен тұтыну процесі
- •Қоғамдық өндірістің негізгі факторлары
- •Кәсіпкерлік және кәсіпорын
- •Экология ғылымы және оның құрылымы
- •Дүние жүзіндегі және Қазақстандағы қазіргі экологиялық мәселелер
- •Табиғат – тәңірдің сыйы
- •Табиғаттағы зат айналымдары
- •Машина жасау технологиясы негіздернiң даму тарихы
- •Машина жасау кешені
- •III. Аралық бақылау жұмысы.
- •Тапсырмалардың тізімі мен түрлері
- •2.3. Өздік бақылау үшін тест тапсыралары
Өндіріс процесі мен тұтыну процесі
Өндіріс процесі бір мезгілде тұтыну процесінің болуын талап етеді. Өндіріс пен тұтынудың байланыста болатынын есепке алып, өнім осы екі кезеңнің динамикасы мен өзара алмасуының нәтижесі деп тұжырымдауға болады.
Егер экономиканы өндіріс пен тұтынудың біртұтастығының нәтижесі деп қарасақ, онда өндіріс пен тұтыну табиғатпен және оның қорларымен байланысы жоқ өзіндік жабық процесс деген ұғым пайда болуы мүмкін. Бірақ бұл жағдай басқаша. Адам өндіріс үшін тұрақты түрде табиғат заттарын алып тұрады және қайтарып қалдықтар тастап отырады. Тұйық жабық экологиялық-экономикалық цикл туындайды. Тұтыну сферасына жетуден бұрын заттар өндіріс сферасында өңдеуден өтуге тиісті.
Егер табиғат заты өңдеуден өтпей тұтынуға жарамды болса, онда ол экономикалық игілік емес категориясына жатады.
Өндіргіш күштер - бұл адам өзінің өндірісіне және тұтынуына бейімдеп қызмет етуге жұмылдырған күштер. Ал адамсыз өндірістің және тұтынудың болуы мүмкін емес. Сондықтан өндіру және тұтыну үшін қолданатын табиғат күштері, адамның өндіргіш күштері болып табылады.
Өндіргіш күштердің ішкі құрылымы болады. Олардың ішінен алдымен өндіріс құралдарын және жұмысшы күшін бөліп атау қажет.
Өндіріс процесінде экономикалық немесе өндірістік қатынастар қалыптасады. Өндіргіш күштер және өндірістік қатынастар тұрақты динамикада болады. Адамдар өздерінің өндіргіш күштерін өзгертіп отырады. Олар өздеріне жаңа технологияларды, жаңа материалдарды және т.б. қызмет еткізеді. Техника, технология және осылардың негізінде қалыптасатын қатынастар, қоғамның және экономиканың даму дәрежесінің индикаторы болып табылады.
470-тапсырма. Сөздермен сөз тіркестерін, сөйлемдер құрастырыңыздар.
Өндіріс, өңдеу, жарамды болу, игілік, құралдарын, күш, бөліп алу, қатынастар, қалыптасу, өзгерту, қызмет ету, дәрежесі, процесс, талап ету, өзара алмасу, нәтиже, тұжырымдау, қорлары, тұрақты, табиғат заттары, қалдық.
471-тапсырма. Сөйлемдерді қазақ тіліне аударыңыздар.
Рынок средств производства. Торговля средствами производства – это грандиозный рынок, на котором взаимодействуют между собой непосредственные производители продукции. Все предприятия органически связаны друг с другом как поставщики и потребители машин, оборудования, сырья, топливных ресурсов.
472-тапсырма. Мәтін бойынша бір-біріңізге сұрақтар қойып, жауап беру арқылы, сөйлеу тілін жаттықтырыңыздар.
473-тапсырма. Мәтінмен мұқият танысып, мағынасын меңгеріп, мазмұндаңыздар.
474-тапсырма. «Өндіріс факторлары» тақырыбына шығарма жазыңыздар.
Қоғамдық өндірістің негізгі факторлары
Материалдық игіліктерді жасап шығаратын процесс өндіріс деп аталады. Өнім өндірісінде адам табиғат объектеріне әсер етеді, оларға өзінің материалдық қажеттерін қанағаттандыратындай форма береді.
Айтқандай, өндіріс дегеніміз тікелей тұтыну үшін немесе өндірісті әрі қарай жүргізу үшін табиғат заттарын өңдеу болып табылады. Өндірістің осы қызметі оның әлеуметтік формасы қандай болмасын сақталады.
Игіліктерді дайындауға қатысатын факторларды анықтап білу маңызды мәселе болып табылады. Экономикалық теорияда өндірістің мүмкіндігі мен нәтижелілігіне шешуші әсер ететін ерекше маңызды элементті немесе нысанды өндіріс факторлары деп атайды. Өнім өндіруде пайдаланатын осындай факторлар өте көп болады. Және әр жекелеген өнімді өндіруге икемделген өзіндік факторлар болады.
Факторларды бөліп, топтастырудың көптеген әдістері бар. Марксистік теория факторларға жұмыс күшін, еңбек заттарын, еңбек құралдарын жатқызады. Бүлар екі ірі топ құрады: өндірістің жеке факторы- жұмыс күші және өндірістің заттық факторы - еңбек заттары жоне еңбек құралдары болып бөлінеді. Қашан болсын, өндірістің жеке факторына жұмысшы күші яғни адамның еңбекке деген физикалық және интеллектуалдық қабілетінің жиынтығы жатады.
Өндірістің заттық факторына барлық құрал-жабдықтардың жиынтығы жатады.
475-тапсырма. Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіздер.
Қандай процесс өндіріс деп аталады? 2.Өндірістің қызметі не?
3.Өндіріс факторлары деп нені атайды? 4. Марксистік теория факторларға нелерді жатқызады? 5. Өндірістің жеке факторы деген не? 6. Өндірістің заттық факторы қалай бөлінеді? 7. Маржиналистік теория өндіріс факторларын қанша топқа бөледі?
476-тапсырма. Мәтінмен мұқият танысып, мағынасын меңгеріп, мазмұндаңыздар.