Мұндағы ф-негізгі кәсіпорын құны

Л-жойылу құны, млн.руб;

Т-қолдану мерзімі немесе

К=А/Ф

Бұл көрсеткіштен негізгі қорды бағалауға қажет.

Амортизация аударым шамасының коэфиценті мына формуламен анықталады:

К_на=О_фн /А

Мұндағы Кна-жинақталу коэфициенті

О_фн-негізгі қордың бастапқы құны

А-амортизация аударым шамасы

Негізгі қорды еептеу және бағалау оның кәсіпорын экономикасы элементтерінің жалпы құрамындағы сандық үлесі жөнінде сөз етуге мүмкіндік береді.

Амортизация жоспарлы түрде негізгі қордың құнын толтыру болып табылады. Негізгі қорды бағалау үшін мынандай экономикалық көрсеткіштерді қолданылады: Қор қайтарымы, Қор сыйымдылығы, Қор жарақтылығы.

1) Қор қайтарымы бұл-негізгі қордың бір теңгесіне өндірілген өнімнің шамасы немесе негізгі өндірілетін қордың бір теңгесіне шаққандағы өнім мөлшері, ол мына формуламен өрнектеледі:

ҚҚ = Ж_ө / Н_қ

Өндірістік негізгі қордың орташа жылдық құны былай анықталады

Ф = Ф₁+ Ф_ввод * П₁ / 12, Ф_выб *П₂ / 12

Мұндағы: Ф₁ негізгі қордың бастапқы жылдық құны, руб

Ф_ввод Ф_выб жылдық ағым құнының енгізу және шығарылу сәйкестігі П₁ П₂ енгізілген ай санының толық істен шығу мезеті.

Қор қайтарымы негізгі қордың басты бәр қолдану көрсеткіші. Сонымен қатар ауылшаруашылық елінде нарық есебінің айналым периодын көтереді. Қор қайтарымы ғылыми техникалық прогресс шартын өсіріп, жабдықтармен алмастырады, яғни кәсіпорынға жұмсалатын еңбек шартын жақсарту бағытын игеру, табиғатты қорғау және тағы басқа көптеген шарттарын көбейту.

Қор қайтарымының өсу факторы 1.1 суретте көрсетілген.

Қор қайтарымының өсу факторы

Өндірістік кәсіпорын құрылысының техникасының қаруландырылуының жоғарылауы

Жұмыс айналымының ауысым коэфициентінің жоғарылауы

Жұмыстың қолданылу қуаттылығын жақсарту

Қайта енгізу қуаттылығын жеделдету

Кәсіпорынның енгізілген құнын төмендету

Машинамен жұмысты жеңілдету

2) Қор сыйымдылығы белгілі бір өнім өндіруге жұмсалған қордың шығынын көрсетеді. Қор сыйымдылығы өнім мөлшері Қор қайтарымына қарама қарсы. Егер Қор қайтарымы тенденцияны өсіруге тиісті болса, ал Қор сыйымдылығы керісінше төмендетеді.

Қор сыйымдылығы қор қайтарымына қарама-қарсы көрсеткіш:

ҚС= НҚ / ЖӨ

3. Қор жарақтылығы – бұл еңбектің қормен жарақтануы, яғни еңбектің негізгі өндірістік қорлармен жарақтану дәрежесін сипаттайтын көрсеткіш. Ол қордың жылдық орташа құнын өндіріс қызметкерлерінің орташа санына бөлгендегі қатынаспен анықталады.

ҚЖ = НҚ / Ж_с

Мүндағы НҚ – негізгі қор, Ж_с жұмысшылар саны

• Негізгі қордың тозу коэфициенті:

К_т = Қ_т/ К_а

Мұндағы К_т негізгі қор тозу құны, Қ_а негізгі қордың алған құны.

• Негізгі қордың шығу коэфициенті:

К_шығ = К_шығ / Қ_алғ

Мүндағы К_шығ- белгілі уақыттағы қордан шығарылған құн, Қ_алғ осы периодтағы басындағы қор құны.

• Негізгі қордың жаңару коэфициенті:

К_жаң = К_енг / Қ_а

Мүндағы К_енг- белгілі уақыттағы негізгі қорға енгізілген құн, Қ_а- ақырғы периодтағы негізгі қор құны.

• Негізгі қордың өсу коэфициенті:

К_өсу = Қ_енг – Қ_шығ/ Қ_алғ

Негізгі қордың пайдалану тиімділігін көтеру үшін:

• Олардың жүктелу деңгейін;

• Қорларды жаңарту;

• Қазіргі заманғы техникалық дамыған жабдықтарды пайдалану;

• Мамандандырылған жұмысшыларды пайдалануды арттыру.