сгдв. Нә одал болв гисн кевтә, дарунь такасин дун селә дүүргв. Бар- лан эк, бас чигн ю-бис ухала бәәж, эрг дүрг гиҗәһәд, нөөртән духуцад одв...

8. ЗҮҮДН

...Хавр. Мандлсн нарта, чилгр, тогтун, сәәхн гидг өрүн. Керм ирх цаг өөрдҗ одв. Эк-эцг хоюрн ик гидгәр адһҗ пристанур ирв. Эн кермд Барла Әәдрхнд эмчин сурһуль чиләһәд хәрж аашснь эн.

...Цаһан ширтә керм утар татҗ хәәкрчкәд, бөөрдж пристнүр өөрдв. Турваһас һарсн нигт хар утан тус өөдән цоонгрҗ һарв. Ики деер, аһарт цегәрҗ хәәләд, утан, мисхл ирвәс улм-улм билрв.

Барлан эк эцг хойр пристаня өөр, эрг деер кермәс нүдән авл уга ширтҗ хәләҗәнә. Керм деер әмтн олн. Әдл-әдл хувцта- нам насарн әдл боллта-һурвн күүкн нааран хәләһәд, цаһан алчурмудар дайлад мендлж йовцхана.

— Мана Барла? Үзжәнч?! — гиж эцгнь ик гидгәр байрлж, чаңһ дууһар келв.

— Үзжәнә! Үзҗәнә! Барла! Сәәхн иным!.. — экнь адһҗ уралан ишкв...

Күүкд күүнә нег көл дор жөөлн болен юмн харһв. Тер-орна өмн ке- втсн цоохр мис бәәж. Ода мис чаңһар чишкчкәд, хажугшан һарв.

...Күүкд күн өсрәд серәд одв. Нөөртән ю-кү оньһл уга, һарарн дер тохалдж өндәв... Пол деер цәәҗәсн сарин герл бултад, өрә харңһутрад одж. Терзин сернҗл һатц, һаза әрә-әрә хоовртна. Бүтн нөр авч унтад уга медәтә күүкд күүнә цогц-махмуднь булрад, көл һаринни шүрвсн сулдсн болад, толһань күндрәд одж.

«Юн болв? — гиҗ тер ухалв... — Э, хәәрхн-хәәрхн... мана Барла зүүдндм орв билтәлм... Сәәхн иным, Барла минь!.. Көөрк-көөрк, яһвч, альд йовнач, кукм?...»

Көшсн хойр нүднәс бүлән нульмсн урлдж һарв. Тер-харңһу сөөһәр, бүтсн чееж дотр бәәх зовлңгас төрсн нульмсн.

Эн арһул шугшад уульж сууна. Бүкл хөрн жилин эргцд терүнә нү- днәс кедү сө, кедү тиим бүлән нульмсн асхрсн! Болв, эн-экин нульмсн биш-хар мөртә дәәнә нульмсн...

Орчлң үүдснәс нааран дәәнә гүрмәр кедү иим экин нульмсн асхр- синь тууҗ чигн күцц тоолад уга-тедү дүңгә олн.

8. Телефоһар күүндлһн

Школын багшнрин совет төгсжәлә. Сурһулин әңгин заведующий, кесн докладар кесг багшнр босж келв. Сүл үг директорт өггдв.

— Сурһулин жилин һурвдгч дөрвнә-товчлгч кем. Эн дөрвнәд бидн, багшнрии коллектив нег үлү шунҗ көдлх зөвтәвдн,— гиҗ тер эклв.— Эн дөрвнәд бидн му биш ашмуд бәрвдн. Болв, санамрдх зөв ода чигн ирәд уга: орс болн хальмг келәр, нег үлү ах классмудар, ард үлдж йовх сурһульчнрин то ода бийнь баһ биш...

— Кемр эн дөрвнәд шунж көдлхлә, сурһулин жилиг бидн сән ашта- һар төгсхәхвдн гиҗ ицх кергтә. Мана коллектива му сурһульч уга гиж Эльзя Бадмаевна эврәннь докладтан зәңглв. Тер-ик гидг сән зәңг,-- гиҗ директор цааранднь келв.—Туужин багш Барла Цеценовна зуг тү- рүн жилдән көдлжәнә. Болв, эн баһ наста багшин көдлмшт бидн цуһар оньган өгх зөвтәвдн. Барла Цеценовна көдлмшлә бидн цуһар таньлдх зөвтәвдн...

Телефон җиңнв. Директор трубк өргв.

— Мендвт... Соңсжанав таниг... Школын директор... Э... Сән...

63

Кен?., бәәнә... өгчәнәв,— гиж келәд, трубкиг тер Барла Цеценовнад бә- рүлв.

— Мендвт... Э-э... Насунова... Туужин... Бичкдүдин герт?.. 1944 җил... Бичг?.. Худл келж биш, би вам эврән чигн медҗәхшв... Болв. зәңг...

Багшнрин советд суусн улс цуһар ик гидгәр соньмссн бәәдлтә, күү- ндврәс нег чигн үг алдш угаһар, әмсхл авхдан чигн адһсн дүртә, Барла Цеценовна болн телефона трубк хойрас нүдән авл уга хәләҗәнә. Барла Цеценовна болхла, зөвәр үүмсн дүртә бәәнә, болв адһм угаһар үрвҗ келәд, хәрү өгәд бәәнә. «Эн зәңгдтн ханжанав... Болв, нанд иткгдж өгхш?.. Кезә ә нә-нә... менд бәәтн».

Ода тер трубкан өлгчкәд, нег үүмсн чигн дүртә, негт байрлсн чигн бәәдлтә; өөрән суусн улсур ширтж хәләв.

— Нә, юн болв, Барла Цеценовна? Кенлә күүндвт? — гиж багшнр адһҗ сурцхав.

— Би милиции әңгәс нег подполковниклә күүндв... һарһсн куүкән хәәжәх нег медәтә күүкд күунәс цаасн ирв гинә... Болв, би... нанд итк­гдж өгхш. Нанд нам төрүц юмн медгджәхш,—гиҗ келәд, улм үүмсн дүр һарад, Барла Цеценовна хәрү суув.

— Та экән уга гиҗ...—гиҗ директор арһул келв.—Болв, тиигхд бичкн болад, сәәнәр медсн чигн уга болхт...

— Эндр өдр күртл би экән угад тоолдг биләв... Болв... нер-уснь ди- гтә харһҗах бәэдлтә. Җигтә юмн... — гиҗ, ода чигн үүмсн дүртә, Барла Цеценовна үрвәд келҗ сууна.

— Сән зәцг! йир сән зәңг! — гиҗ багшнр альх ташлдҗ, байрлдад инәлдв.

— Ода милиции әңгүр одҗ, негинь медх кергтә болҗана,— гиж Барла Цеценовна, уха туңһасн дүртә, болһамжтаһар арһул келв.

— Би танла йовнав,— гиҗ баахн багш күүкд күн келв.

— Би бас танла йовнав, Барла Цеценовна,— гиж бас нег баахн ба­гш күүкд күн адһв.

— Ним байрта зәңг авч ирхэр йовжах улсла йовх чидл нанд чигн олдх.— гиж ода цаһан орад ирсн үстә, медәтә багш күүкд күн чацһрв.

— Олар одхла гем уга: — коллективн чидл кезэд чигн күчтә. Зуг тер подполковнкиг тадн бичә әәлһтн,— гиж школын директор шоглв.

8. Подполковникин өрәд

...Элвг дөч һарсн наста, дүүрң цогцта подполковник, улан цемгэр бурксн стол һатцас цев гиж босад, нер-усан келчкэд, ирсн улсла һар авч мендлв. Дарунь тер күүкд улст суух орм заав.

— Ирснтн сэн болв. Би тадниг күләжәләв. Не үүрмүд, эндр таднас кентн хүвтә болҗ һарчана? — гиж цергэ хувцта кун маасхлзҗ инәв.

Баахн зуур цуһар тагчг болцхав.

— Болв, таднас негнтн эндр ик хүвтә күн болх бәәдлтә. Зуг, тана хув биш боллта? — гиж цергэ хувцта кун медәтә багшур хәләҗ шог­лв.— Э-э, тадн бичә өөлтн, би нер-уситн сурад чигн угав...

— Тертн-мана буру,— гиж медэтэ багш хору шоглв.— Вера Ива­новна.

— Валентина Эренценовна.

— Занда Санджиевна.

— Барла Цеценовна.

— Сэн-сэн. Эндр цугтаһаснь хүвтә күн-та бәәҗт,— гиж келәд, под­полковник столасн дөрвлҗлж эвксн цаһан цаас һарһад, Барла Цеце­новнад өгв.

Барла Цеценовна цаасиг авад, негт эмәсн дүртә, негт үүмсн чигн дүртә, суусн улсур хәләчкәд, экләд умшв. Бичгиг гүүлгәд умшчкад, улм

64