Теегин герл 1961 номер 1-1

Хавриц дулан цагла Хальмг тег сәәхрнә,

Олн цецгәс, ноһан, Орчлңг байрлулж нәәхлнә.

Элдв зөөр — мал Элвг идгтә болна, Өргн теегин эздүд — Өнр малчнр байрлна.

Хаврин байслһна зәцгс Хол һазрас ирнә,

Хрущевин кесн ашнь Хальмг теегәр шуугна.

Тоомсрта селвг өгч Товчлҗ үгән келнә, Кесг ордудар йовж Кесн-күцәсинь темдглнә.

Иньд, Бирмәр дамжад

Индонезүр одсна дарунь, Алдр Францур ирҗ Ашта керг күцәлә.

Хаалһднь Франции әмтн

Хрутевиг тосҗ йөрәҗ,

— Ни-ки-та, Ни-ки-та,— гиҗ Ниргж, тедн хәәкрлдҗ.

— Ни-ки-та,— гиснтн,

манаһар,

Нинкин ашта үг.

Нпиһин төрнн элч,

Ни бәәлһни харсач, Дүмбр мана нөкдч— Делкәд тоомсрта болвч.

Кезәнә хальмг улс

Келнә хурциг мактла,

Ке Җнлһн, Алтн Чееҗиг,

Күчтә баатрмудт тоолла.

Хальмг келнә тускар Хәрү туульчд өгхләрн, Туужар иш кеж.

Түүнд эн келв:

— Хол французин улс Хальмгудин тускар меднә,

Наполеона цергиг көөж. Нааран Парижд ирлә.

Орс цергтә хамдан

Орҗ ирсн хальмгуд

Темән, мөрн цергәрн Тсднд өврмҗ болла.

Ончта нертә бичәч Оноре де Бальзак

Олн ңутгудин толһачнрта

ООН-а сессд одла,

Чинртә ик төрмүдиг Чадмг кевәр хаһлла.

Советин әмтнә элч Сарул хаалһ заана,

1960 җял, октябрь сар.

диилгдсн

Үвлин аюл нигтрҗ Үүлн болж бүркв, Теңгр, һазр негдҗ

Теегин бәәдл геедрв.

Хама йовхан мсдлго Хөөч Басц генрнә,

Хүвсхлин догшнас әлго Хөөдән хәләж эргнә.

Шуурһн улм 'адрҗ, Шугшад уульсн болна, Хед сальк дахҗ Хәргәд, хорһдад йовна.

Сө өдрәр сольгдад

Сарулдснь зәрмдән медгднә,

Цаста ергн тег Цәәж емннь жиринә.

Хөөдин ноос ширлсн, Хөөчин девлд көрсн, Цасн хәәлҗ өгхш.

Цәәж әмтнд үзгдхш.

Дарвасн хөвдин мөринь

Дарунь шуурһи биллнә,

Мөрдҗ хәәсн улс Мадниг яһж олхмб?

Көлнь ээдрж муурвчн

Комсомолец сууҗ амрхш,

Көрч, мөстдг болвчн Көвүн зогсхар седхш.

Күүкн иньг Делгрт Күргҗ өгхәр седсн, Хойр дервлҗн шоколад

Хөөчнн даһмднь хадһлгдна.

Геснь өлсж. зована, Герин дулан тоолгдна,

Зср-зевән хайҗ Зөвшәлтә бәәхмн гинә.

Ни бәәлһн — хамцлт Нигт эн — үгмүд —

Альк келәр келвчн,

Әмтнд цугтаднь тааста.

шуурһн

Даһмднь бәәх «белг»

Дару, дарунь сангдна.

Бийән аадрулхин эркд Бичкнәр түүнәсн кемтлнә, Өдрт һурв дакҗ Өлн гесән саатулна.

Шим болҗ йовсн

Шоколадиь чплж одла, Арен бүсән тәәләд, Амндан авч ксмллә.

Зөрмг дөрвн салдсин

Зургнь үзгдсн болна,

Дөчн йисн хонгт Далаг диилсинь санна.

Хотнд үлдсн күүкнә Хәәртә нүднь үзгднә, Ик, алдр Төрскнь Игж келен болна:

«Нәәлтә хөөч Басң Нерән һутахн уга, Киитн, шуурһнд авгдҗ,

Кншгтә зөөрән алдшго

Уурта догшн киитнд Урудҗ уйдхн уга, Баатр чииргән медүлҗ,

Байрта ирхнь лавта.

Үкв чигн — пертәһәр,

Үлдв чигн—

байртаһар.»

Игҗ сансн хөөчин Икдсн күчнь диилв,

Дөрвдгч хонгин өрүн

Дүрклсн нарн һарв.

Мөргн дорас генткн

Мөрн цан үзгдв...

Басң нүдән арчад, Бол‘һаҗ түүг хәләв.

Өөрдҗ ирсн цан Өвклүлж, эүркинь бульглулв. Шидрхн бәэх колхозин Шн'кртэн ахлач .келв:

—Теңгрин аюлас күчтә Теегин баатр, менд.

—Тана колхозин сурсар

Тарад бидн хәәлцләвдн,

Бараһитн холас үзн,

Бидн танахсд соңсхлавдн.

Олна >1гк зөөриг Ончтаһар чамд —

Халун менд келҗәнәвдн, Хотарн цугтан йөрәҗәнәвдн.

— Өөрд, кукн, нааран,

Өтрлҗ өлг ав, Малин идх хот

Манаһас цаачн ирх...

Мөргн талас дарунь Машпнә ә соңсгдв,

Мана машин гиҗ, Маасхлзҗ Басң таньв.

Колхозин ахлачла хамдан Көркхн күүкн суула...

Тернь Делгр бәәҗ — Теврәд Басңгиг үмслә.

Күүкнә халун урлар

Күндтә, зөрмг хөөчиг, Төрокн орн-нутгнь Теврәд үмссн болв.

Туслң җирһлин иши, Тууҗ ут биши. Цаһан хаалһ мөртә.

Цага насарн хөртә.

Х«н җилә белгм,

Хө-мөстә билгм...

Нәәрүләд уудәҗ чаднув? Нәрн угәрн яднув?

Ямр болхнь—кучм, Ясад умшҗ үзтн. Арһта болхлам — ачм, Арһан ядхла — күлцтн.

♦ * *

Бурата һолин усн Буслад асхрҗ урсна. Халһрсн шав өвсн

Халун һаңгас харсна.

Буратин Һол деер

Улгтин Очра өрк. &ин хөв1һәР кееР-

^ошар үвлзцгәрн берк.

Олн зовлң эдлсн

Эн.пһбаЙрТа кө^нә. Эн^н Ааҗ лас гетлсн

аңкр нутган «атлна.

ө

Өсәд — көлд орсн

Өкәрлх көвүднь олн.

. Эңгдән нөкд болхдан Эдн дегц белн.

Бүлдән отхи учрар Буляш күүкән өкәрлдм. Малдан килмһә Очрар Магтал кеҗ куурлдм.

Иим җир1һлтә йосн,

Инәдәр бүлнь байн. Хе*местә насн Хөд хәләхд уйн.

Болв Буляш эвтә, Болм эврә хүвтә, Эргәд тогльсн хурһдиг

Эвтәкн тайгарн дегәлдм.

Бичкнәсн Буляш адһсн,

Бдйән хувцлдг дасна. Хуһлцан һуйран атхсн,

Хурһдла 'наадад юснэ.

Ээҗин хуучн хувцар Эңкрлҗ иньгән өлгәддм. Өвр ууҗта үсәр Өнчн хурһ асрдм.

Эңкр өлгә насндан $врән өнчрхиг санхмб?

Элвг хүвтә цагтан

Энлх саамиг медхмб?

Хурһн мет тер, Хурдлж дегснь байр. Хөөнән өсхнь етр, Хен кун хойр.

Амрхан мартж Буляш Ааван дахҗ гүүдм. Хар хурһна чикнд

Хала сник зүүдм.

Наад, Буляш, дурндан,

Насни җирһлән эдл. Өсәд боссн цагтан Өлн турүһәс гетл.

Хар йөрәл бээхий, Харңһу цаг учрхий? Җирһл эвдрхэр хээхий, Җирлһн мет чичрхий?

Нал насни баһд һанцдх нег учр.

Халг гиен цагт Харах бас күчр.

Бичкндэн геедрсн Буляш Бича уулич, болх! Аав-ээж хойрч Аштан чамаг олх!

II.

Өнчн Бек заяхдан Өрглт чимхд эцлэв. Отхн күүк зокъяхдан Омглт немхд ицлэв.

Зөргим хәрүлҗ басг, Зөвүр бичэ кесэ. Шүлгм җирһләр асг,

Шүрүһән бичә татса.

Хурдн кемднь татдг, Хурц деернь ниилдг...

Билгм улм гүүһич, Бичх үүлдвр түүһич.

* * $

Умшар түүсн билг Умшхд урмд урһаг.

Ухарххар седев дульг Уурта заңган һарһг.

Эврә хойр һарарн

Эс үүдәсн жирһлиг Урн бичгтэ барарн Угтх билгчт амр-

Түүг көлсәрн бүтәсн, Түүмрт герән шатасн, Күүкдән әмдәр геесн

Күмни седкл ямр!

Билгч үзгән хуһл, Бичә, бекәр зүүдә. Цутхлң зүркән суһл,

Цусарн билгән үүдә...

...Дән эклсн зәиг Дәр утаһар деврв. Бусдас довтлсн бомб

Буратин кошард хаһрв.

Очр цергт мордсн. Орна тус харла. Үрдән гергнь көтлсн, Үкләс әәмҗ һарла.

Адһмар үкләс әәхлә,

Аюлта кем холдх.

Үрн-садн бәәхлә,

Үмсх-зүүх олдх.

Эн кемлә адһсн,

Эк әәмх болв.

Тавн көвүһән атхсн, Тамин амнас зулв.

Нудрман чиңгә күүкән

Нутгт үлдсиг мартв. Элстин хаалһд шинкән Эврә улслаһан харһв.

— Буляшм яһла? Дәрк...

Бурхн-теңгрм! — Уульна. Уургар элвг эк, Усн-цасн болна.

Экд үрн тегш, Эңкрлх, энлх — дегц. Хармшх зүрк өгхш. Харалта цаг эгц.

Кесг экнр, үүрдүд Кецин ташуд 'Өлслә,

Эзән мартен гермүд Эмнг салькнд делслә.

Буляш баһ насндан Бурата һолд һанцдла.

Аюл генткн үзсндән Алң болҗ наадла.

Дав зууран ууляд. Да кн босж гүүнә.

Килң эрвәкәлә көөлдәд, Кишгтә байрлҗ инәнә.

Бичкн гидг элдү! Бийдк зовлңган медхш. Хорта моһаһас холд, Хооран цухрхар седхш.

Туульв эн, үнмб? Тун.үсм босна. Бичх сүвм генмб?

Билглх урмдим хасна.

III.

Тууж келж. йовад. Тулҗ невчк амрнав. Уха тунһаҗ зовад, Утхцар шавдн самрнав.

Шавдн самрсн цәәг Шаарнь тунхла уудг. Келвр чиннх зәәг Кевәрн бүркҗ суудг.

Дәәч баатр туужиг, Дәәсн көтрҗ буусиг — Цуглрсн соньмсг олн Цуһарн соңсхдан белн.

♦ * #

Дәәнд орсн угав, Дәрин үнр сонсав. Төрх билгән көрәдәв, Төрсн маңһсд нерәдәв.

Манһсм төрәд уга, Махн-цусндм йова. Саата экшң болнав, Сар, өдрән тоолнав.

Дүүцң өдрим зарлх, Дүмбр үзгәр барлх:

— Бичәч кел жииж, Билгәр төрвә — гиж—

Тууҗан цааранднь келий.

Туслң дундаснь эклий. Бурата кевәрн сонслч, Буляш яһла? Келлч...

Зулҗ йовсн улс Зууран Буляшиг олна.

Эврә-күүнәг ХУЛС Эркләх татг болна.

Эмчин нөкд санитарк

Эднлә харһҗ тотхв. Буляш өнчн күүкиг Бульглсн өрчдән шахв.

Махсг деермчәс Төрскән Манахс харсхар зүтклә. Хаалһар тенсн бичкдән Хамцаҗ йосн тетклә.

Буута салдс зогсх, Бурута инрл соңсх: «Өнр кишгтә нутгиг Өшәтн диилх хатуг»...

Буляшан геесн эк Бултулж нүлмс асхна. Зовлң басл ик, Зовхасн улм усхна.

Зурһан эгц үрдәс Зуг хойрнь үлдв. Тавта Буляш ардас Ташр зөвүр элдв...

Хот угаһар харһнсний, Хорта моһа хатхсний? Әмтн, буй эдлтн, Әмд, үксинь келтн...

Экин седкл өргн, Энлх-түрх вврднь.

^-а^ДЛР-Р«-

£мрг'адОНгшн дотрнь.

&^С^.нд.

тиим зокалта үүлнь, ИИМ зовлңгта бүлнь.

Үзснь дакн төрхмб? Үзхнь үүгәрн көтрхмб?

IV.

тиим зовлң үзгдлү? ЙИМ жирһл келгдлү? Бурхар санархси үүл, Буульхар нәәрәсн зүүл.

Санаһар уул давшна, Салврсн чимгәр генә. Өвсәр-усар шашна, Өврмж-буульмҗ кенә...

Игҗ ухалг шалһгч, Иткл урһаг шүлгч. Уга болхла— түдг, Угтад келхлә — бүтг.

Өргн уста көдә Өмнм налах үзгднә.

Тачал сансм ода Тана урмдар күцгднә.

Аштан хальмг теегәр Асхрсн һол урсх. Уняртсн эрг деегәр

Утулң поезд ирх.

Намчта сәәхн болһад, Нарн урмдим халана. Манц Эргниг залһад, Мана теңгс налана.

Кецднь шавшсн өвсн Келндм билг зүүнә. Дотрнь керм көвсн, Дольгаһар наадад гүүнә.

Саладнь саглрсн моднд

Салькн шилх һаңх! Керм зогсдг пристаньд Келн болдг хоңх.

Туух эклсн төрм

Туслң тачасн дурм. Күслм — өргн дорм, Күрхм — өндр маиһдурм.

Түрү хамгиг санад,

Түргүл кевтх күчр.

Элвг тууҗ ханад,

Эврән күрч ир...

Байрар һазр дүүрәд, Баатр Сталинград диилв. Германя дсермч күүрәд, Гсрән темнх зулв.

Булгтин Очр цергт

Булачнриг көөсн хаалп.

Герәдән золһх кергт, Генерал зөвшәрән заалп.

Мотоцикл унх авад, Мордад һарв Очр.

Золһлас һундл давад, Зовлң үзх күчр.

Буратд Очр күрәд,

Бууһад арнзлан сөөв. Тарсн бүүрдән ирәд, Тагчг доран суув.

Ончта кошарин бәәрн

Оцһрха нүкнд тохрҗ. Булгта һолин хәәрн Будта элсәр сохрх.

«Бүлм, бәәсн герм, Буляшм, отхн күүкм.»

Суусн Очр киисв,

Сунад түргүл тусв.

Хойр нудрман атхад, Хорн нульмсан асхад — Өргн һазран теврвә, Өрчдән шахҗ экрвә...

Хар керә буув,

Хахуднь бәәгҗ суув.

Автоматан доран зөвлв, Адһмар Очр төвлв.

Халун нүдән арчад Ханцан нульмсар уһав. Хар мөртә җивртиг Хаһад дорнь уцһав.

V.

Бурата һол теегт Бульглдг күчән геев.

Элсн шуурлһна дөөгт

Элкән һаң ээв.

һазрин чирә хүврдг

һалв үзгдх бәәх. Зокал эвдхәр ирдг Зовлң кен хәәҗ?

Зовлң үзгдв, үзгдх. Зовлңг . җирһл^күцгдх

Араһан зууҗ хорд,

Адһмар Очр морд’.,

Очр нутган эргә, Одачн йовад уга.

Доран үзвә, гент, Доһлң көглҗрһн энд.