Латинский язык / Соболевский С.И. Хрестоматия для переводов с латинского языка на русский

341.

Fulgeo.

342.

Jubeo.

1. Dicëre quae puduit, scribëre jussit Amor (Ov. Her. 4, 10).

2.Quidquid Amor jussit, non est contemnëre Шит:

Régnât et in dominos jus habet ille deos (Ov. Her. 4, 11).

3.Lycurgus virgïnes sine dote nubëre jussit, ut uxöres legerentur, non pecuniae (Justin. 3, 38).

4.Catilinam, caedem senätüs, interïtum Urbis non obscure, sed palam molientem, égrëdi ex Urbe jussi (Cic. Pis. 2, 5).

5.Mater et soror tibi salutem me jusserunt dicëre (PI. Mil. 1315).

6.Trimalchio Scyläcem jussit adduci, praesidium domus familiaeque (Petron. 64).

7.Trimalchio vinum in vinarium jussit infundi (Petron. 78).

343.

1.Omnibus hoc vitium est cantoribus, inter amlcos Ut nunquam inducant animum cantare rogati, Injussi nunquam désistant (Hor. Sat. 1, 3, 1).

2.Non, qui jussus aliquid facit, miser est, sed qui invitus facit (Sen.

Ер. 61, 3).

344.

Rideo.

1.Conscid mens recti famae mendacia risit (Ov. F. 4, 311).

2.Neminem risëris (Dion. Cato, Sent. 31).

345.

Suadeo.

1.Caesar me, ut sibi essem legâtus, non solum suasit, verum etiam rogavit (Cic. Prov. cons. 17, 42).

2.Pelopïdas persuasit Thebânis, ut subsidio Thessaliae proficiscerentur tyrannosque ejus expellërent (Nep. 16, 5, 2).

3.Mihi ita persuasi, Romulum fundamenta jecisse nostrae civitâtis (Cic. N. D. 3, 2, 5).

4.Multam opëram, amlci, frustra consumpsi: Critöni enim nostro non persuasi, me hinc avolaturum neque mei quidquam relicturum (Cic. Tusc. 1, 43, 103).

180

7. Helvetii Allobrogibus sese vel persuasuros existimabant, vel vi coacturos, ut per suos fines eos ire paterentur (Caes. B. G. 1, 6, 3).

346.

Ardeo.

1.Quadringenta milia librorum Alexandrlae arserunt, pulcherrimum regiae opulentiae monumentum (Sen. Tranq. 2, 28).

2.Legâti docuerunt, bello Graeciam arsuram fuisse (Liv. 33, 44, 7).

347.

Tergeo.

1. Pueri, detersis oculis, rediêrant ad ministerium (Petron. 22).

348.

5.Nunc ad bella trahor, et jam quis forsltan hostis Haesurä in nostro tela gerit latëre (Tib. 1, 10, 13).

349.

Maneo.

1.Si tacuisses, philosöphus mansisses (Hb. 107).

2.Et cetëri quidem etiam amicorum et satellltum, postquam regem cadentem videre ( = viderunt), diffugiunt; Pantaleon constamer

impavidus mansit ad protegendum regem (Liv. 42, 15, 10).

3.Vadis inermis, gnate, per umbras, ad quas semper mansurus eris (Sen. Here. Oet. 1938).

350.

(Com)pleo.

1. Omnes angulos furum implevisti in aedibus misëro mihi (Pl. Aul. 551).

181

2.Nives jam omnia opplevèrant, nee durari extra tecta potèrat (Liv. 10, 46, 1).

3.Verum illud est, quod dicltur, multos modios salis simul edendos esse, ut amicitiae munus explêtum sit (Cic. Lael. 19, 67).

351.

Doceo.

1. Eventus docuit, fortes fortunam juvare (Liv. 8, 29, 5).

2.Res docuit, id verum esse, quod in carminibus Appius ait, fabrum esse suae quemque fortünae (Sail. Epist. ad Caes. 1, 1, 2).

3.Silënus docuit, non nasci homini longe optimum esse; proximum autem quam primum mori (Cic. Tusc. 1, 48, 114).

4.Esse autem idem re ipsä et totius civitätis et unius cujusque civis

bonum, et Plato et Aristoteles saepe docuerunt (Mureti or. 4 =

v. 2, p. 31).

5.Recte et vere dicebat Caesar, delectum verborum esse origïnem eloquentiae; idemque multo ante eum Aristoteles docuërat (Mur.

Or. 16 = vol. 2, p. 141; Cic. Brut. 72, 253).

6. Longa dies hômini docuit parère leönes (Tib. 1, 4, 17).

7. Cicerönem Minerva omnes artes edocuit (Ps.-Sall. in Cic. decl. 4, 7 = Cic. pars 4, v. 3, p. 357 Klotz).

8. Non est in medico semper, relevëtur ut aeger:

352.

Misceo.

354.

Censeo.

1.Bellum Samnitibus et patres censuëre et populus ju-ssit (Liv. 10, 12, 3).

182

2.Senâtus censuit, ut, quicunque Galliam provinciam obtinëret, Aeduos defendëret (Caes. B. G. 1, 35, 4).

3.Ardëre censui aedes: ita tum confulgebant (PI. Amph. 1067).

ТРЕТЬЕ СПРЯЖЕНИЕ (§ 277—284).

355·

Bibo.

1. Ubifuisti?.. Ubibibisti? (PI. Cas. 2, 3, 28 =245).

356.

Sisto.

1.Sestium quum jacentem vidèrent, defetigatiöne magis, quam misericordiâ,... caedëre destiterunt (Cic. Sest. 37, 79).

2.Fratrem suum potest aliquis occidëre? Non obstitit tacltä natürä? (Quint. Decl. 321= p. 295Lemaire).

3.Quoad Pompejus in Italia fuit sperare non destiti (Cic.Att. 9,

Div. 1, 25, 52).

5.Gentium in toto orbe praestantissimä unä omniurîi virtüte haud dubie Romanä exstitit (Plin. N. H. 7, 40, 130).

6.Te collaudare possum, quod jam vidêris certä aliqua in sententiä constitisse (Cic.Farn. 7, 17, 1).

7.Ego multos homines excellenti animo ac virtüte fuisse et sine doctrina per se ipsos et moderates et graves exstitisse fateor

(Cic. Arch. 7,15).

357.

Сложные с do.

1.Amici, diem perdidi (Suet. Tit. 8).

2.Et oleum et opëram perdidi (PI. Poen. 1, 2, 119 = 332).

3.Quid mihi opus est vitâ,' qui tantum auri perdidi! (PI. Aul. 4, 9, 11=723).

4.Quod non perdidisti, habes; cornua autem nonperdidisti: habes

igitur cornua (Sen.Ep. 49, 8 = Gell. 18, 2).

5.Multos perdidit lingua.

6.Nos non inimlci, sed invldi perdiderunt (Cic. Att. 3, 9, 2).

7.Jupplter optimus maximus, cujus nutu et arbitrio coelum, terra mariaque reguntur, saepe ventis vehementioribus, aut immoderätis tempestatibus, aut nimio calöre, autintolerabïli frigöre hominibus

nocuit, urbes delëvit, fruges perdidit (Cic. R. A. 45, 131).

8.Camëlus, desidërans cornua, etiam aures perdidit (R. 43).

9.Pecuniam amlco credens fert damnum duplex:

Argentum enim et sodälem perdidit sitnul (Poet. lat. min. v. 5, p. 411 = Anth. lat. N. 922).

183

10.Medïci ilium perdiderunt (Petron. 42).

11.Non exiguum temporis habêmns, sed multum perdidimus (Sen. Brev. vit. 1, 3).

12.Dido urbem Carthagïnem condidit.

13.Non semper eä sunt, quae videntur: declpit Frons prima multos; rarä mens intellëgit,

= 87).

16.Non votis neque suppliais muliebribus auxilia deorum parantur: vigilando, agendo, bene consulendo prospère omnia cedunt; ubi socordiae te atque ignaviae tradideris, nequicquam deos implores: irâti infestique sunt (Sail. Cat. 52, 29).

17.Memoriam quoque ipsam cum voce perdidissemus, si tarn in nostra potestate esset oblivisci, quam tacêre (Tac. Agr. 2).

20.Muliëri crudelissimae servum5 fidelissimum plane ad supplicium dedidit (Cic. Cluent. 64, 181).

21.Ita res se habent: vitae baud parco: perdidi spem, qua me oblectabam (PI. Rud. 222).

22.Is navem atque omnia perdidit in mari (PI. Rud. 199).

23.Quod habui, perdidi (Ter. Eun. 237).

358.

B. G. 6, 16).

3.Poëtae, astrolögi ac similibus artibus dediti, quotiens aliquid magni ac supra vulgus hominum moliuntur, secessum quaerêre soient (Erasm. 1, 186).

4.Nulli Fortuna tarn dedita est, ut multä temptanti ublque respondeat (Sen. Ira 3, 6, 5).

6.Quintum Scaevölam augurem memoriä teneo, bello Marsïco, quum esset summa senectüte et perditâ valetudlne, cotidie, simul atque lucëret, facëre omnibus conveniendi potestatem sui (Cic, Phil. 8, 10, 31).

184

A crocodllis ne rapiantur, traditum est (Phaedr. 1, 25, 3).

10.Assiduus usus, uni rei deditus, et ingenium et artem saepe vincit (Cic. Balb. 20, 45).

(Cic. Verr. 4, 33, 72).

12.О fortunätä mors, quae, naturae débita, pro patria est potissimum reddita! (Cic. Phil. 14, 12, 31).

13.Ut in seminibus vis inest earum rerum, quae ex iis progignun-

tur, sie in causis conditae sunt res futürae (Cic. Div. 1, 56, 128).

14.Constat, ad salütem civium civitatumque incolumitätem vitamque hominum quiêtam et beätam conditas esse leges (Cic.Leg.2, 5,11).

15.Fumus ex incendiis villarum agrorumque in oculos atque ora vënit; strepunt aures clamoribus plorantium sociorum, saepius nos, quam deorum invöcantium opem; nos hic pecörum modo,

per aestivos saltüs deviasque calles exercltum duclmus, conditi

1.Tetigisti acu (Pl. Rud. 5, 2, 19=1306).

2.Nam illä (=paupertas) artes omnes perdöcet, ubi quem attlgit (Pl. Stich. 1, 3, 24=178).

185

5.Si quidquatn cupidoque optantique obtigit unquant Insperanti, hoc est gratum anlmo proprie (Catull. 105, 1).

6.Quod verbum aures meas tetigit? (PI. Poen. 1375).

7.Quidquid horum attigeris, ulcus est (Cic. N. D. 1, 37, 104).

8.Haec non videtis, quia nunquam erudltum illum pulvërem attigistis (Cic. N. D. 2, 18, 48).

9.Me misërum, quanti montes volvuntur aquarum!

Jam jam tacturos sidéra summa putes! (Ov. Tr. 1, 2, 19).

10. Video ego te Amöris valde tactum toxïco, adulescens (PI. Cist. 298).

11. Nuntiatum est, aedem Apolllnis de coelo tactam (Liv. 40, 2,4). 12. Intacta invidiä mediä sunt, ad summa tendit (Liv. 45, 35, 5).

361.

Tendo.

1.Augustus tigrim primus omnium Romae ostendit in cavea mansuefactam (Plin. N. H. 8, 17, 65).

2.Plebs statim a funëre Caesâris ad domum Bruti et Cassii cum facibus tetendit (Suet. Caes. 85).

3.Corrumpes arcum, semper tensum si habueris;

6.Elephanti corio circumtentus est, non suo, neque habet plus sapientiae, quam lapis (PI. Mil. 235).

362.

Pario.

1.Amicitiam natürä ipsa pepërit (Cic. Lael. 5, 19).

2.Mons parturlbat, gemitus immunes tiens, Eratque in terris maxima exspectatio.

'At ille murem peperit (Phaedr. 4, 22).

3.„Puella" dicitur de quacunque femina: est enim id magis viridioris aetâtis nomen, quam virginitâtis. Nam puellae quoque dicuntur, quae jam marïtum fiabent, immo et gravïdae sunt,

186

8.Qui voluptätes temperantiâ frenavit ас domuit, multo' majus decus majoremque victoriam sibi peperit, quam hoste victo habet (Liv. 30, 14, 7).

9.Cornelia, Scipiönis filiä, Gracchorum mater, „nunquam", inquit, „non fellcem me dicam, quae Gracchos peperi" (Sen. Ad. Marc. 16, 3).

10.Imperium facile his artibus retinetur, quibus initio partum est (Sail. Cat. 2, 4).

11. Male partä male dilabuntur (Poëta ар. Cic. Phil. 2, 27,65 = Diehl,

p. 13).

12.Parvä, sed aptä mifii, sed nulli obnoxiä, sed non

Sordldä, partä meo sed tarnen aere domus (Ariost. = K. 2032).

13.Vitam quae faciunt beatiorem, Jucandissime Martiälis, haec sunt: Res non partä laböre, sed relictä, Non ingrätus ager, focus perennis, Lis nunquam, togä rarä, mens quietä, Vires ingenuae, salubre corpus, Prudens simplicltas, pares amlci, Convictus facilis, sine arte mensae,

Nox non ebriä, sed solutä curis (Mart. 10, 47, 1).

14.Majus dedëcus est partä amittëre, quam omnino non paravisse (Sail. Jug. 31, 17).

15.Non minor est virtus, quam quaerëre, partä tueri: Casus inest iläc, hic erit artis opus (Ον. Α. Α. 2, 13).

16. Acrius appetlmus novä, quam jam partä tenëmus (Anth. lat. 716, 33).

363.

Cado.

1.Multä renascentur, quae jam cecidêre, cadentque Quae nunc sunt in honore vocabula, si volet usus,

Quern penes arbitrium est et jus et normä loquendi (Ног. А.

P.70).

2.Magni saepe duces, magni cecidêre tyranni, Et Thebae stetërunt, attaque Troja fuit, Omnia vertuntur. Certe vertuntur amöres:

Vincëris aut vincis: haec in amöre rotä est (Prop. 2, 8, 7).

3.Mihi quidem nihil accldit acerbius in vita unquam uxöris morte (Erasm. 1, 245).

p. 71).

6.Dielte Jo Paeanu, et Jou bis dielte »Paean*!

m

8. Sol punis oriens, atque non fervens, serenum diem nuntiat...

Si et occidit pridie serënus et orltur, tanto certior fides serenitatis (Plin. N. H. 18, 35 (78), 342).

10.Illä vetus Graeciä, quae quondam opibus, imperio, gloria floruit, hoc uno malo concidit, — übertäte immoderâtâ ас licentiä contiönum (Cic. Flacc. 7, 16).

11. Nee mori, si casus incident, pro vobis paratior fuit quisquam

(Cic. Farn. 10, 21, 6).

12. О di boni! Vivit tyrannis, tyrannus occidit (Cic. Att. 14, 9, 2).

13.Ille in morbum continuo ineidit (Cic. Farn. 13, 29, 4).

14.Venti vis omnis cecidit (Liv. 26, 39, 8).

15.Praedäre Plutarchus in Alexandra „Interdum", inquit, exiguum

aliquod factum dictumve aut jocus aliquis magis detêgit hominis mores, quam urbium expugnatiönes et pugnaes in quibus multä hominum milia ceciderunt (Mureti Orat. 16 = v. 2, p. 148).

16.Non vox ullä excidit ei (=Darèi matri), non oris color vultusve mutatus est, sedit immobilis (Curt. 4, 15, 11).

17.Hippias, Pisisträti filius, in Marathonia pugna cecidit, arma contra patriam ferens (Cic. Att. 9, 10,' 3).

18.Sol excidisse mihi'e mundo videtur (Cic. Att. 9, 10, 3).

19.Quae aeeiderunt, omnia dixi futura (Cic. Farn. 7, 3, 3).

22. Celebrant Graeci, Anaxagöram Clazomenium Olympiädis septua-

364.

Caedo.

1.Magnum numêrum hostium occidimus (Cic. Att. 5, 20, 3).

2.Hannibal occidit supra ducenta milia hostium, supra quinquaginta cepit (Liv. 23, 11, 9).

3.Divus Claudius occidit socêrum filiae suae Crassum, frugi hominem, tarn similem sibi, quam ovo ovum (Sen. Ludus de morte

Claud. 11, 5 = ν. I, p. 272).

4.Sed hoc tempore neque civibus Romanis, nec ullis aliis hominibus, qui sub imperio populi Romani sunt, licet supra modum et

Ш

sine causa in servos suos saevlre. Nam ex constitutione imperatöris Antonlni, qui sine causa servum suum occident, non minus tenëri jubêtur, quam qui aliënum servum occident. Sed et major quoque aspe Itas dominorum perejusdem princlpis constitutionem coërcêtur (Gaj. Inst. 1, 53).

5.Patrem occidit Sextus Roscius (Cic. Rose. Am. 14, 39).

6.M. Annaeus Lucânus poëta, sua sponte coactus vita excedëre, venas sibi praecîdit periitque, sextum et vicesimum aetâtis annum

N. H. 29, 18).

8.Omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesàrem occiderunt; aliis consilium, aliis animus, aliis occasio defuit, voluntas nemini (Cic. Phil. 2, 12, 29).

9.Ex littëris^ sceleratissimorum hostium exercitum caesum fusumque, cognovi (Cic. Phil. 14, 1, 1).

10.Caesus est virgis Athenagöras, qui in fame frumentum exportare erat ausus (Cic. Flacc. 7, 17).

11.Post occlsum Gajum Caesärem, quem Cassius et Brutus aliique

12.Bellum Illyriis propter unum ex legatis, qui ad eos missi erant, occisum indicium est, subactique in deditiönem venerunt (Periocha Liv. 1. 20).

13.Galli Transalplni, qui in Italiam irrupôrant, caesi sunt (Periocha Liv. 1. 20).

14.Quindëcim milia Romanorum caesa sunt (Liv. 22, 7, 2).

15.Quid tarn circumcisum, tarn breve, quam hominis vitä longissimä? (Plin^ Epist. 3. 7, 11).

16.Tarquinius Priscus trigesimo octavo imperil anno per Anci filios occisus est (Eutr. 1, 6).

365.

Curro.

366.

Pello.

1.Fui libenter in tua suburbana villa malamque pectöre expuli tussim (Catull, 44, 7),

189