31. Сучасная беларуская лексіка паводле сферы выкарыстання.

Сучасная беларуская лексіка паводле сферы выкарыстання. Лексіка сучаснай беларускай мовы ў залежнасці ад сферы ўжывання падзяляецца на агульнаўжывальную лексіку (пашыраную ва ўсіх без выключэння сферах грамадскага жыцця) і лексіку абмежаванага ўжывання (ужывальную пераважна ў межах пэўнай прафесіі, галіны навукі, асобнай групы людзей)⁵.

32. Сучасная беларуская лексіка паводле паходжання.

Сучасная беларуская лексіка паводле паходжання. Беларуская лексіка сілкуецца з двух асноўных крыніц: сваей асабістай прыроджанай беларускай і замежнай. Усе лексічныя адзінкі падзяляюцца на спрадвечні беларускія і запазычаныя⁶.

33. Сучасная беларуская лексіка паводле складу.

Сучасная беларуская лексіка паводле складу. Сучасная беларуская лексіка паводле складу можа быць падзелена на наступныя катэгорыі12:

Спрадвечныя словы: Гэта словы, якія ўтвораныя ў межах беларускай мовы і не запазычаныя з іншых моў2. Напрыклад, словы “абрус”, “світанне”, “сківіца”, “асілак”, “бадзёры”, “сачыць” з’яўляюцца уласнамоўнымі тэрмінамі2.

Іншамоўныя словы: Гэта словы, якія запазычаныя з іншых моў. Шматлікія тэрміны не толькі запазычаныя з рускай мовы, але і праз яе з іншых моў свету, у першую чаргу грэка-лацінскія элементы, якія сталі інтэрнацыянальнымі2.

34. Дайце азначэнне паняццю “лексіка”. Лексічнае і граматычнае значэнні слова.

Азначэнне паняццю “лексіка”. Лексічнае і граматычнае значэнні слова. Граматычнае значэнне ўласціва цэламу класу слоў, напрыклад, словы парта, вада, рака, зямля маюць рознае лексічнае, але аднолькавае граматычнае значэнне: усім ім уласціва прадметнасць, яны маюць род, змяняюцца па ліках і склонах⁷.

35. Віды пераноснага значэння слова.

Віды пераноснага значэння слова: Пераноснае значэнне мае наступныя віды: метафара, метанімія і сінекдаха¹².

Метафара (грэч. metaphora – перанясенне) — гэта перанос назвы з аднаго прадмета на другі на аснове падабенства іх прымет. Гэта найбольш прадуктыўная разнавіднасць полісеміі.

Метанімія (грэч. metonymia – перайменаванне) – гэта замена адной назвы прадмета, з’явы другой назвай на аснове сумежнасці.

Сінекдаха (грэч. synekdoche – суаднесенасць) (разнавіднасць метаніміі) – гэта ўжыванне слова:

- як назвы цэлага і часткі гэтага цэлага: гуляла, шалела інтэрвенцыя: француз, англічанін путы ўскласці меціліся – множны лік абазначаецца адзіночным лікам і наадварот;

- назва частак цела чалавека або жывых істот ўжываецца са значэннем чалавека і жывёлы: у сям’і 5 ртоў, статак у 20 галоў;

- назва адзення ўжываецца замест назвы чалавека: шэрыя курткі рагаталі, заячая шапка схавалася за соснамі.

36. Дайце азначэнне антонімам, прывядзіце прыклады.

Азначэнне антонімам, прыклады: Антонімы - гэта словы з протилежным значэннем. Напрыклад: тепло — холод, рух — спокой, дзень — ноч, пачатак — канец, добра — дрэнна, вясела — сумна, чорны — белы, цвердасць — мяккасць, гаварыць — маўчаць, сядзець — стаяць³.

37. Дайце азначэнне амонімам, прывядзіце прыклады.

Амонімы (ад грэч. homos – аднолькавы, onyma – імя) – словы, якія аднолькава гучаць і пішуцца, але маюць зусім розныя, не звязаныя паміж сабой значэнні. Напр.: тур (‘першабытны дзікі бык’ і ‘перыяд, этап гульні, спаборніцтва’), гасцінец (‘шырокая, бойкая дарога, шлях’ і ‘рэч, ласунак, які госць падносіць як падарунак’), лама (‘будыйскі манах-свяшчэннік у Тыбеце’ і ‘ўючная паўднёваамерыканская жывёліна сямейства вярблюдаў’), бот (‘абутак з высокімі халявамі’ і ‘невялікае вёсельнае, паруснае або маторнае судна’) і мн. інш. Амонімы складаюць значны пласт лексікі (іх каля 4000).