- •Бейорганикалық қосылыстар (оксидтер. Қышқылдар. Незіздер.Тұздар). Олардың жіктелуі. Амфотерлі қосылыстар. Моль. Молярлық масса. Эквивалент. Эквивалент заңы
- •5. Заттың газ күйіндегі заңдары
- •Зат мөлшері. Моль. Авогадро заңы
- •Атом құрылысы. Электрондық конфигурация
- •Химиялық байланыс
- •Е р і т і н д і л е р . Массалық үлес.
- •Электролиттік диссоциация
- •Тұз гидролизі. Сутектік көрсеткіш
- •Тұздардың гидролизі
- •Тотығу-тотықсыздану реакциялары -ттр.
- •1.Атомаралық н/е молекулааралық ттр
- •2.Молекулаішілік ттр
- •3. Диспропорциялану ттр
- •Реакция жылдамдығы. Гетерогенді,гомогенді рекциялар
- •Химиялық термодинамика. Термохимия
- •4.1 Термодинамиканың II заңының анықтамалары
- •4.2 Энтропия
- •4.3 Әртүрлі процестер үшін энтропия өзгерістерін есептеу
- •4.3.1 Қайтымды изотермиялық процестер үшін
- •4.3.3 Идеалды газ энтропиясының өзгеруі.
- •4.3.4 Қайтымсыз процестер үшін
- •4.4 I және II термодинамиканың заңдарының біріккен теңдеуі
- •4.5 Энтропияның статистикалық мазмұны
- •4.6 Гельмгольцтың және Гиббстың бос энергиялары
- •4.7 Фазалық өзгерістер үшін термодинамиканың II заңын қолдану
- •Электрохимия. Электролиз. Гальваникалық элемент. Металдардың кернеу қатары. Коррозия
- •Комплексті қосылыстар
Бейорганикалық қосылыстар (оксидтер. Қышқылдар. Незіздер.Тұздар). Олардың жіктелуі. Амфотерлі қосылыстар. Моль. Молярлық масса. Эквивалент. Эквивалент заңы
Қышқылдар дегеніміз - судағы ерітінділерінде сутектің катионына және қышқыл қалдығының анионына диссоциацияланатын электролиттер: HCl H+ + Cl-
H3PO4 H+ + H2PO4 -
H2PO4 - H+ + HPO4 2-
HPO4 2- H+ + PO4 3-
__________________________
H3PO4 3H+ + PO4 3-
Негіздер дегеніміз - судағы ерітінділерінде металдың катионына және гидроксидтің анионына диссоциацияланатын электролиттер: KOH K+ + OH-
Ba(OH)2 BaOH+ + OH-
BaOH+ Ba2+ + OH-
Ba(OH)2 Ba2+ + 2OH-
Тұздар дегеніміз - судағы ерітінділерінде металдың катиондарына және қышқыл қалдығының анионына диссоциацияланатын: NaNO3 Na+ + NO3 -
Al2(SO4)3 2Al 3+ + 3SO4 2-
Ar ж/е Mr -салыстырмалы массасы, өлшемі бірліксіз шама.
1811 жылы Авагадро ашқан заң анықтамасы: кез-келген газдың бірдей көлемінде бірдей жағдайда молекулалар саны тең (бірдей) болады.
Авагадро тұрақтысы :
A ж/е M - Атомдық ж/е Молярлық масса, өлшем бірлігі г/моль.
; m=M; ρ = m
Жеке атомның немесе молекуланың массасының сандық мәнін м.а.б. немесе Авагадро тұрақтысын қолдана отырып, табуға болады:
Ma(Fe)=1,6610-24г56=9,2910-23г немесе
Химияның негізгі заңдары
1.Массаның және энергияның сақталу заңы. 1748ж. /.В.Ломоносов/: Химиялық реакцияға қатысушы заттардың массасы өзгермейді.
1905ж. /Эйнштейн/ энергия мен массаның өзара байланысын, тәуелділігін көрсеткен: E=mc , c=3108м/с
2. Құрам тұрақтылық заңын 1808ж. /фр.ғалымы Пруст/: кез-келген таза заттың алыну жолдарына қарамастан, сапалық және сандық құрамы тұрақты болады.
3. Еселік қатынас заңы. 1803ж. /ағылш. ғалымы Дальтон/: егер екі элемент бір-бірімен бірнеше молекулалық қосылыс түзетін болса, онда бір элементтің белгілі бір тұрақты массасына келетін екінші элементтің массаларының өзара қатынасы кіші бүтін сандардың қатынасындай болады.
4. Эквиваленттер заңы. 1791ж./Рихтер/: элемент атомдары бірімен-бірі нақты алынған эквиваленттік қатынаста әрекеттеседі.
Эквиваленттік фактор: f = 1/В
f –экваленттік фактор; В-валенттілік
Мысалы. Ваннадидің жоғарғы оксидіндегі эквиваленттік факторы: 1/5
Zn+2 ионына дейін тотыққанда эквиваленті нешеге тең: 1/2
S-2 ионы бос күкіртке дейін тотыққанда эквивалентінің мәні қандай: 1/2
Мысалы: элементтің молярлық массасы оның валенттілігіне қатынасымен анықталынады. Су молекуласында:
Al2O3 молекуласында:
Эквивалент заңы: Әрекеттесуші заттар массаларының қатынасы олардың эквиваленттерінің молярлық массасының қатынасындай болады.
н/е
Егер әрекеттесуші заттардың мөлшері массамен емес, көлемімен сипатталса (V(x)), эквивалент өрнегіндегі молярлық масса (Э) эквиваленттің молярлық көлемімен ауыстырылады:
5. Заттың газ күйіндегі заңдары
/Гей-Люссак заңы/ (Р=const):
/Бойль-Мариотт заңы/ (Т=const):
P1V1=P2V2= ... = PnVn=const
Осы екі заңды біріктіре отырып және қалыпты жағдайдағы газдардың күйін P0, V0, T0 деп белгілеп, Клайперон теңдеуін аламыз:
Бұл теңдеуден кез-келген газ көлемін қалыпты жағдайға келтіруге болады:
Қ.ж.: Р0=101,325 кПа н/се 101325 Па н/се 1 атм. н/се 760 мм сн. бағ.
Т0=273 К немесе 00С, V0=22,4 л.
R-универсал газ тұрақтысы:
R1=8,314Дж/мольК,
R2=1,987кал/мольград,
R3=0,082латм/мольград.
n-моль газ мөлшері үшін: ; P1V1= nRT н/се -Менделеев- Клайперон теңдеуі.
Мольдік көлем. Газдардың салыстырмалы тығыздығы
Қ.ж. кез-келген газ н/се бу күйіндегі заттың 1 молі 22,4л көлем алады. Ол- молярлық көлем; өлшем бірлігі – л/моль, см3/моль: Vm=22,4 л/моль.
Д – газдың салыстырмалы тығыздығы, өлшемі бірліксіз шама.
Д –сутегі бойынша М(Н2)=2г/моль немесе ауа бойынша Мауа=29г/моль анықтайды. Салыстырмалы тығыздығын біле отырып, белгісіз газдың молярлық массасын н/се массасын анықтауға болады: М1=ДМ2 немесе m1=Дm2
$$$ 168
Реакцияны аяқтап, қорғасынның амфотерлігін дәлелдеңіз:
Pb(OH)2+2KOH=…+2H2O
А) H2PbO2;
В) K2PbO2;
С) PbO;
D) PbO2;
Е) H2PbO3.
$$$ 243
Гидроксидтердің қайсы амфотерлік қасиетке ие болады?
А) Al(OH)3, Cr(OH)3;
B) Fe(OH)2, Fe(OH)3;
C) Mn(OH)2, Co(OH)2;
D) Ni(OH)2, Bi(OH)3;
E) Zn(OH)2, Mg(OH)2.
$$$ 245
Fe2(SO4)3 тұздың эквиваленттік массасын есептеңіз:
A) 66,7;
B) 56,2;
C) 48,3;
D) 127,9;
E) 63,8.
$$$ 169
Негізгі оксидті көрсетіңіз.
А) BaO;
В) Cr2O3;
С) SO2;
D) Mn2O7;
Е) SiO2.
$$$ 170
Қышқылды оксидті көрсетіңіз.
А) Cr2O3;
В) CO2;
С) Fe2O3;
D) K2O;
Е) PbO2.
$$$ 171
Амфотерлі оксидті көрсетіңіз.
А) CaO;
В) Al2O3;
С) SiO2;
D) B2O3;
Е) SO2.
$$$ 172
Кальций силикат түзілу реакциясын көрсетіңіз.
А) Ca(OH)2+HNO3®…
В) Ca(OH)2+SiO2®…
С) CaO+P2O5®…
D) Ca(OH)2+H2SO4®…
Е) Ca(OH)2+CO2®…
$$$ 173
Көмір қышқыл түзілу реакциясын көрсетіңіз.
А) CuSO4+Ca(OH)2®…
В) CaCl2+AgNO3®…
С) CaO+H2SO4®…
D) CaCO3+HCl®…
Е) Na2CO3+CaCl2®…
$$$ 174
Темір(III) оксид түзілу реакциясын көрсетіңіз.
А) FeCl3+NaOH®…
В) Fe(OH)3+H2SO4®…
С) Fe(OH)3…
D) Fe(OH)3+NaOH®…
Е) Fe2(SO4)3+CaCl2®…
$$$ 117
Күштi электролиттi көрсетiңiз.
А) H2CO3;
В) H3PO4;
С) NaNO3;
D) Cu(OH)2;
Е) H2S.
$$$ 265
Күшті қышқылды көрсетіңіз.
А) H2SiO3;
В) H2SiF6;
С) H2CO3;
D) H2S;
Е) H2MoO4.
$$$ 137
Бейэлектролит затты көрсетіңіз.
А) ZnCl2;
В) Na2SO4;
С) CrCl3;
D) MnO;
Е) Cu(NO3)2.
$$$ 175
Негіздер әрекеттесетін заттардың қатарын көрсетіңіз.
А) SO3, H2SO4, Zn(OH)2;
В) Ba(OH)2, КNO3, Cl2O7;
С) H3BO3, HCl, KOH;
D) Be(OH)2, HCl, Na2O;
Е) N2O5, NH4OH, Cs2O.
$$$ 176
Қайсы реакция нәтижесінде тұз түзілмейді?
А) тұз+негіз®…
В) негіздік оксид+қышқыл®…
С) қышқылдық оксид+негіз®…
D) қышқылдық оксид+су®…
Е) сілтілік металл+қышқыл®…
$$$ 177
Кай формуланың көмегімен газ көлемін қалыпты жағдайға келтіруге болады.
А) ;
В) ;
С) ;
D) ;
Е) .
$$$ 201
Эквивалент заңын өрнектейтiн теңдеуді көрсетiңiз.
А) ;
В) D=;
С) ;
D) ;
Е) m=nM(x).
$$$ 179
Эквивалент заңының өрнегі:
А) Э=ЕF;
В) ;
С) ;
D) m=ЭQ/F;
Е) .
$$$ 181
Кай формуланың көмегімен молярлық көлемді анықтауға болады:
А) m=M;
В) ;
С) N=NA;
D) ;
Е) .
$$$ 182
Fe2+ және Fe3+ иондарды анықтау үшін қолданады:
А) калий перманганат ерітіндісін;
В) тұз қышқылды;
С) калий гидроксидті;
D) лакмусты;
Е) натрий карбонатты.
$$$ 183
Газдың молярлық массасы қандай, егер оның ауа бойынша тығыздығы 1,5 тең болса. Мауа=29 г/моль.
A) 0,43;
B) 43,5;
C) 4,4;
D) 435;
E) 29.
$$$ 186
Берiлген реакция бойынша Н3РО4+Са(ОН)2=СаНРО4+2Н2О фосфор қышқылының эквивалентiнiң молярлық массасын (г/моль) табыңыз:
А) 49;
В) 32,7;
С) 196;
D) 98;
Е) 16,3.
$$$ 187
Газдың ауа бойынша тығыздығы 2,2 тең. Осы газдың салыстырмалы молекулалық массасын табыңыз. Мауа=29 г/моль.
А) 49;
В) 29;
С) 64;
D) 36;
Е) 56.
$$$ 188
СИ-жүйесiнде зат мөлшерiнiң өлшем бiрлiгi ретiнде не алынады?
А) грамм;
В) г/моль;
С) моль;
D) литр;
Е) л/моль.
$$$ 190
Х заттың эквивалентiнiң молярлық массасының () өлшем бiрлiгi қандай.
А) литр;
В) моль;
С) грамм;
D) г/моль;
Е) см3.
$$$ 191
Сутектiң және оттектiң эквиваленттік көлемдерiн анықтаңыз (қ.ж.)?
А) 11,2 л/моль және 5,6 л/моль;
В) 11,2 л/моль және 11,2 л/моль;
С) 11,2 л/моль және 22,4 л/моль;
D) 22,4 л/моль және 22,4 л/моль;
Е) 22,4 л/моль және 11,2 л/моль.
$$$ 195
Қалыпты жағдайдағы газдың молярлық көлемiн көрсетiңiз.
А) 22,4 моль;
В) 22,4 л;
С) 22,4 г;
D) 22,4 г/моль;
Е) 22,4 г/м.
$$$ 196
Кальций гидроксидiнiң эквивалентінің молярлық массасының мәнiн көрсетiңiз.
А) Mr(Ca(OH)2)=74;
В) M(Ca(OH)2)=74 г/моль;
С) m(Ca(OH)2)=74 г;
D) M(Ca(OH)2)=37 г/моль;
Е) n(Ca(OH)2)=74 моль.
$$$ 197
Қай заттың эквивалентiнің молярлық массасы ең аз.
А) H3PO4;
В) CaCl2;
С) O2;
D) HCl;
Е) KOH.
$$$ 198
Қай заттың эквивалентiнің молярлық массасы ең көп.
А) H2SO4;
В) НCl;
С) Н3РО4;;
D) NaОН;
Е) Fe(OH)3.