«ПАЙДАЛЫНҒАН ƏДЕБИЕТ ТІЗІМІ» сөзі тақырып ретіндебас

əріптермен жолдың ортасына жазылып, нөмірленбейді. ПАЙДАЛЫНҒАН

ƏДЕБИЕТ ТІЗІМ деген құрылымда дерек көздері арап сандарыме нөмірлену тиіс жəне азат жол шегінісінен жазу. тиісДерек көздері библиографиялық сипаттау мысалдары И қосымшасында көрсетілген.

4.12 Қосымшалар

4.12.1 Оқу жұмысының толықтырушы материаларыны қосымшалда беругеболады. Осындай қосымшалар – мысалы, графикалық материал, үлкен форматты кестелер, есептеулер, аппаратттар мен құралдардың сипаттамалары, электрондық есептегіш машиналарда шығарылған алгоритмдердің сипаттамалары мен есептердің бағдарламалары бола алады.

Əр бір қосымша жаңа беттен басталады. Егер олар бірден артық болса, онда қосымшалар қазақ алфавитінің əріптерімен А əріптен басталып, Ё, З, Й, О, Ч, Ы, Ъ, Ь əріптерінен басқа əріптермен белгіленеді.

«Қосымша» сөзінің алдында реттік көрсететін əріп жазылады.

көшірмелерін (ксерокс көшірмелері, миллиметр қағаздары, калькалар, т.б., 1:1 немесе 1:2 масштабында) кіргізуге кеңес беріледі. Қосымшаларда графикалақ материалды штамп –бүктелген бетін үстіңгі жағында жəне алдын ала ашпай-ақ

алдында осы қосымшаның əріпі қойылады.

Иллюстрациялар мен кестелер əр бір қосымшаның шегінде нөмірленеді.

Мысал - А.1 сурет, А.1 кесте.

Қосымшалар бірнеше бетте болса, əрбір келесі бетте – «А қосымшаның жалғасы» деп жазу керек. Қосымшалар оқу жұмысының қалған бөлігімен біртұтас беттік нөмірмен нөмірленуі тиіс.

5 Оқу жұмыстары мəтінің ресімделуіне қойылатын талаптар

5.1 Оқу жұмыстарын орындау тəсілдері

5.1.1 Оқу жұмыстарының мəтіндері келесі тəсілдердің біреуімен басылады:

-қолжазба;

-компьютермен теру.

Оқу жұмыстарының мəтіндерін ресми басып , шығҚазақстанру Республикасының «Қазақстан Республикасындағы Тілдер туралы Заңына» сəйкес мемлекеттік немесе орыс тілдерінде жүзеге асырылады.

Конкурстық, зерттеу жұмыстары компьтерлік əдіспен басылуы керек.

5.1.2Оқу жұмыстарының мəтіндері А4 (210х297 мм) форматты ақ қағазда МСТ 2.301-68 бойынша орындалады. Қажет болған жағдайда үлкен кестелер мен иллюстрацияларды А3 (297х420 мм) жəне А2 (420х594 мм) форматтарында орындауға рұқсат етіледі.

5.1.3Мəтіндік бөлімінің беттері жиектелінбейді. Бұл айтылғанға МСТ 2.106-96 бойынша ресімделетін сипаттізім кірмейді. Оқу жұмыстарын компьютермен орындаған кезде ақ шеті келесі өлшемде болуы тиіс: жоғары20мм, төмен –25 мм; сол жағы –30 мм; оң жағы –10 мм, магистрлік

диссертацияда жоғарғы ақ шет өлшемі – 15 мм.

5.1.4Компьютермен теру тəсілімен орындалғандаMicrosoft Word

редакторында Teimes New Roman Kz (Teimes Kaz, Teimes/Kazakh) шрифтерін қолданады. Кесте басында – бір аралықтан кейін № 12 шрифтпен басылады.

Мəтіннің тығыздығы біркелкі болу тиіс. Мəтін шегінде азат жол шегінісі бірдей жəне бес белгіге тең болу тиіс. Оқу жұмыстарының мəтіндері А4 формат бетінде бір аралықтан №14 шрифтпен басылады.

5.1.5Оқу жұмыстарының мəтініне жеке сөздерді, формулаларды, шарттық белгілерді, латын жəне грек алфавиті əріптермен жазылуы тиіс жəне суреттерді қара сиялармен, пастамен немесе тушьпен орындау керек. Жазылған мəтіннің тығыздылығы, орындалған мəтіннің тығыздылығына жақын болу керек.

5.1.6Оқу жұмыстарын орындаған процесте табылған қате жаңылыс пен графикалық дəлсіздіктерді сол жерде түзету жəне түсіру немесе түзетілген мəтіннің (бағанның) жол арасына машинкамен басу тəсілмен не қара сиямен,

жағдайда, бір аралықтан кейін (жолдар негіздеме арасы) қара, көк немесе сия түсті сиямен (пастамен) орындалады. Оқу жұмыстарының мəтіні МСТ 2.304-68 талаптарына сай əріптердің биіктігі2,5 мм-ден кем болмай сызба шрифтпен орындалуы мүмкін. Оқу жұмыстарының мəтін шегінде азат жол шегінісі бірдей жəне 15-17 мм-ге тең болуы тиіс.

5.1.8 Сипаттізімнің мəтіні қарандашпен немесе тушьпен сызба шрифтпен

болуы тиіс. Беттерді «КІРІСПЕ» беттен бастап, беттің төменгі жағынын ортасына арап сандарымен нөмірлейді. Нөмірден кейін нүкте қойылмайды.

5.2 Оқу жұмыстарының мəтінін бөлу

5.2.1Оқу жұмыстарының мəтінін бөлімдерге бөлу керек. Бөлімдер тармақ немесе бөлімше жəне тармақшаға бөліну . тиісТармақтар, қажет болса, тармақшаларға бөлінуі тиіс. Оқу жұмыстарының мəтінін тармақ пентармақшаға бөлген кезде, əр тармақ, тармақшада аяқталған ақпарат болу қажет.

5.2.2Бөлім, бөлімше, тармақ, тармақшаларды араб сандарымен нөмірлеу тиіс жəне азат жол шегінісінен жазу тиіс. Диплом жұмысын (жобанын) əр бөлім жаңа парақтан (беттен) басталуы қажет. Бөлімдерге барлық мəтін шегінде қосымшаларды қоспағанда, реттік нөмірлер болу тиіс.

Мысалы – 1, 2, 3 т.б.

Бөлім немесе тармақ бөлімінде нүктемен бөлінген бөлімше немесе тармақ нөмірі кіреді

Мысалы – 1.1, 1.2, 1.3 т.б.

Тармақша нөміріне нүктемен бөлінген бөлім, бөлімше, тармақ жəне тармақшаның реттік нөмірі кіреді.

Мысалы – 1.1.1.1, 1.1.1.2, 1.1.1.3 т.б.

Оқу жұмыстарының мəтінінде бөлім, бөлімше, тармақ, тармақша нөмірінен кейін нүкте қойылмайды.

Оқу жұмыстарының мəтінін тек тармақтарға бөлген кезде қосымшаларды қоспағанда, оларды барлық мəтін шегінде реттік нөмірлермен нөмірлеу тиіс. Егер бөлім не бөлімшеде тек бір тармақ немесе тармақта бір тармақша болса, онда оны нөмірлемейді.

5.2.3Оқу жұмыстарының мəтінінде бөлімдері мен бөлімшелерінің тақырыптары болуы тиіс. Тармақтарда, əдеттегідей, тақырыптар болмайды.

Тақырыптар бөлімдер, бөлімшелер, тармақтардың мазмұнын анық, қысқа көрсетілу тиіс.

Бөлімдер мен бөлімшелерінің тақырыптарыназат жол шегінісінен, бас əріптен, аяғында нүктесіз, сызылмай басталуы тиіс.

Егер тақырып екі сөйлемнен құрралса, оны нүктемен бөледі.

Мысалы – 1 Аналитикалық шолу

(бөлімнің тақырыбы)

1.1 Құралдар, материалдар, реактивтер

(бірінші бөлімнің бірінші бөлімшесі)

1.1.1 Титрлеуге арналған құралдар

(бірінші бөлімнің бірінші бөлімшесінің бірінші тармағы)

1.1.1.1 Фильтрлеуге арналған құралдар

(бірінші бөлімнің бірінші бөлімшесінің, бірінші тармағының бірінші тармақшасы)

Бөлім тақырыбы мен алдыңғы жəне келесі мəтін арасындағы аралық компьютермен басылғанда – 3– 4 аралыққа жəне қолжазба тəсілінде– 15 мм болуы тиіс. Бөлім мен бөлімше тақырыптар аралығы компьютермен басылғанда

– 2 аралыққа жəне қолжазбада – 8 мм-ге тең болуы тиіс.

5.2.4 Тармақ немесе тармақша ішінде атап өтулер келтірілуі мүмкін.

Атап өтудің əр жайғасымының алдында сызықша немесе оқу жұмысының мəтінінде атап өтудің біреуіне сілтеме қажет болса, соңында жақшасы бар кіші əріп қояды. Атап өтуді ары қарай бөлшектеу үшін соңынан жақша қойылатын араб цифрларын пайдалану қажет.

Атап өтудің соңына үтір нүкте немесе нүкте қояды. Əр жаңа жайғасым азат жол шегінісінен кіші не бас əріппен басталады.

Мысалдар 1 Аспаптарда діріл келесі жағдайларда пайда болуы мүмкін:

-айналатын элементтердің теңгерілмеуі;

-раманың жеңіл деформациясыналуынан;

-аэродинамикалық жүктелімнен.

2 а) ___________________________ ; б) _______________________________;

1) ______________________;

2)______________________; в) _______________________________;

5.3 Оқу жұмыстарының баяндалуына қойылатын талаптар

5.3.1 Оқу жұмысының мəтіні оның қолдану саласына сай қысқа, нақты, түрлі талқылауды рұқсат етпейтін жəне жеткілікті болуы тиіс.

Оқу жұмысының мəтінінде күші бар стандарттармен, заңды актілермен белгіленген терминдер, анықтамалар, белгілер мен қысқартуларды қолдану тиіс.

5.3.2Рим цифрларын бұйым сұрыптарын(санаттарын, сыныптарын), химиялық элементтердің валенттілігін, жыл, жарты жыл тоқсандарын белгілеу үшін қолданады. Басқа жағдайларда араб цифрлары қолданылады.

5.3.3Бір оқу жұмысының мəтіні шегінде физикалық шама бірлігі бір

көрсеткіш үшін, тұрақты болуы .тиісОқу жұмысының мəтінінде стандартталған физикалық шама бірлігін, олардың атауы мен белгілерін МСТ 8.417-2002 сəйкес қолдану тиіс.

5.3.4 Оқу жұмысының мəтінінде мыналарға рұқсат етілмейді:

-бір түсінік үшін түрлі мағынасы бойынша жақын(синонимдер) түрлі ғылыми-техникалық терминдерді жəне қазақ, орыс тілдерінде бір мағыналы сөздер мен терминдер бар кезде шетел терминдері мен сөздерін қолдану;

-қазақ, орыс орфографиясы жəне тиісті стандарттар белгіленгендерден басқа сөз қысқартуларын қолдану;

жағдайда қысқартылмайды, егерде физикалық шамалар бірлігінің атаулары кестенің басы мен бүйірінде жəне əріппен көрсетілген рəміздер түсіндірмелері формулалармен суреттерге кірген жағдайда, толық жазылады.

5.3.5 Оқу жұмысының мəтінінде формулаларды, кестелерді, суреттерді

қоспағанда рұқсат етілмейді:

- шамалардың жағымсыз мағыналарының алдында«–» математикалық белгісін («алуы» сөзді жазу тиіс);

- диаметрді белгілеу үшін«Ø» белгісін қолдану («диаметр» сөзді жазу тиіс). Өлшем санының алдына суреттерде өлшем мен шекті ауытқуларын көрсеткен кезде «Ø» белгісін жазу тиіс;

- сандық мағыналарсыз математикалақ белгілерді қолдану, мысалы, > (көп), < (аз), = (тең), ≥ (көп немесе тең), ≤ (аз немесе тең), ≠ (тең емес), жəне де № (нөмір) мен % (пайыз). Оқу жұмыстарының мəтінінде жазу керек (көп), (аз), (тең), (көп немесе тең), (аз немесе тең), (тең емес), (нөмір), (пайыз) т.б.

- стандартқа сілтеме берілген кезде(МСТ, ҚР СТ, ФСТ, РМК СТ ж.б.) оның индексін белгілерсіз көрсетпейді жəне де басқа түрлері мен санаттары бар

жақшада формула деңгейінде, араб цифрларымен толассыз нөмірлеумен нөмірленуі тиіс. Мысалы- (1), (2), (3) т.б.

Бір формуланы – (1) белгілейді.

Мəтіндегі сілтемелердің реттік нөмірлері жақшамен беріледі.

Мысалы- ...(1) формулада.

Қосымшада орналасқан формулаларды жеке нөмірлеумен, əр қосымша шегінде араб цифрларымен, цифр алдында қосымшаның əріптік(цифрлық) белгілерін көрсетіп нөмірлеу керек.

Мысалы- ...(В.1) формулада.

5.4.2 Бөлім шегінде формулаларды нөмірлеуге рұқсат етіледі. Бұл жағдайда формула нөмірі нүктемен бөлінген бөлім нөмірі мен формуланың реттік нөмірінен тұрады. Мысалы – (3.1), (3.2), (3.3).

5.4.4Келесі жолға формулаларды тасымалдау, тек орындалатын операциялар белгілерінде рұқсат етіледі, келесі жол басындағы белгілер қайталанады. Көбейту операциясы белгісінде формуларды тасымалдаған кезде «х» белгісін жазады.

5.4.5Математикалық теңдеулерді оқу жұмыстарында баяндау тəртібі

5.5.2Кесте атауы – оның мазмұнын көрсетуі жəне қысқа əрі нақты болуы тиіс. Кестелердің атауын кестеден жоғары, азат жол шегінісінен, «1-кесте»деген сөзінен соң келесі жолға орналастыру керек.

Кесте бөлігін өзінің бастапқы орналасқан бетіне немесе басқа бетке тасымалдаған кезде, атауын тек бірінші бөлігінде орналастырады.

5.5.3Кестелерді, қосымшалар кестелерін қоспағанда, толассыз

нөмірлеумен араб цифрларымен нөмірлеу тиіс.

Əрбір қосымша кестелерін жеке нөмірлеп, араб цифрларымен цифр алдында қосымша белгілерін көрсетеді. Егер мəтінде бірақ кесте болса, онда ол «1-кесте» деп белгіленеді, егерде А қосымшасында келтірілсе, онда «А.1-кесте» келтірілуі тиіс.

Оқу жұмысының барлық мəтінінде кестелерге сілтеме берілуі ,тиіс сілтемеге кезде «кесте» деген сөзбен оның нөмірін көрсетіп жазу тиіс.

Кестелері бөлім шегінде нөмірленуі тиіс.

Бұл жағдайда кестенің нөмірлері нүктемен бөлінген бөлім нөмірі мен кестенің реттік нөмірінен тұрады.

Мысалы- 2.1- кесте – 2 бөлімнің 1 кестесі.

5.5.4 Бағандар мен кесте жолдарының тақырыптарын бас əріппен, ал бағандардың тақырыпшаларын кіші əріппен жазу тиіс, егер олар тақырыппен бір сөйлем құрастырса, егер оларда дербес мағына болса, бас əріптен жазу тиіс.

Кестелердің тақырыптары мен тақырыпшаларының аяғында қойылмайды. Бағандардың тақырыптары мен тақырыпшаларын жекеше түрде көрсетеді.

5.5.5 Баған мен бүйір тақырыптары мен тақырыпшаларын диагональ сызықтармен бөлуге болмайды.

Баған тақырыптарын, əдептегідей, кесте жолдарына параллель жазады. Қажет болса, баған тақырыптарын перпендикуляр орналастыруға рұқсат етіледі.

Кесте тақырыптардың перпендикуляр жəне параллель алмасаорналасуы алмасуға болмайды.

5.5.6 Кестені, оның өлшеміне байланысты, оған бірінші рет сілтеме берілген мəтін астына орналастырады немесе келесі бетте, ал қажет болса, қосымшасында беріледі.

Кестелерді оқу жұмысының мəтінінде, парақтың ұзын жағына бойлай орналастыруға болады.

Егер кесте бағанының жолдары бет форматынан шықса, онда кестені бөліктерге бөледі, бөліктерді бір -бірінің астына немесе қатар орналастырады.

«Кестенің жалғасы» деген сөздер жазылады.

Егер бет аяғында кесте үзілсе жəне оның жалғасы келесі бетте берілсе, онда кестенің бірінші бөлігінде кестені шектейтін төменгі көлденең сызықты жүргізбейді.

Бағандары көп емес кестелерді бөлікке бөлуге рұқсат етіледі жəне бір бетте бір бөлікті, басқасының қасына орналастырса болады, ондайда кестенің басқы жазуын қайталайды.

5.5.7 «Рет нөмірі» бағанын кестеге қосуға рұқсат етілмейді.

Оқу жұмысының мəтінінде оларға сілтемелер болған жағдайда, кестені

тікелей атауының алдына көрсету керек.

Бағандардың тақырыптары мен тақырыпшалары мəтінін қысқарту үшін МЕСТ 2.321 белгіленген əріптік белгілер мəтінде түсіндірілсе немес суреттерде кетірілсе оны басқа белгілермен ауыстырады. Мысалы, D-диаметр,

H-биіктігі, L-ұзындығы.

5.6 Кестелік материал

5.6.1Кестелік материалды оқу жұмысының мəтінінде(сызба, диаграмма, суреттер, т.б) оны жақсы түсіну үшін жəне оның қасиеттерін белгілеу немесе нысанды (объектіні) сипаттау мақсатымен орналастырады.

Кестелік материал мəтінде бірінші рет ескерілген со,ң тікелей мəтіннен кейін келесі бетте, ал қажет болса, қосымшада орналасуы тиіс .

5.6.2Мəтінде орналасқан суреттер, сызбалар, диаграммалар, т.б. құрылымдық құжаттамалардың бірыңғай жүйесінің мемлекеттік стандарттары талаптарына сəйкес болуы тиіс. Иллюстрациялар компьютермен де түрлі-түсті

жолмен де орындалуы мүмкін. Барлық иллюстрацияларға сілтемелер болу қажет.

5.6.3Оқу жұмыстарында кестелік материалды толықтыратын кестелер болса, оларды кестелік материалдан кейін орналастыруған жөн.

5.6.4Кестелік материалда одан кейін орналастыратын тақырыптық атауы болуы мүмкін, ол мына түрде жазады.

Мысалы- 1– сурет. Аспап бөлшектері

Қажет болса, кестелік материалдың астына түсіндірме деректері орналастырады. «Сурет» сөз бен атауын түсіндірме деректерден кейін қояды.

Кестелік материалдарға сілтеме берілген жағдайда «...2-сурет пен сəйкес» толассыз нөмірленсе жəне«...1.2-суретпен сəйкес» бөлім шегінде нөмірленсе жазу керек.

5.6.5Кестелік материалды, қосымшалардың кестелік материалын қоспағанда толассыз, араб цифрларымен нөмірлеу тиіс. Егер сурет біреу болса «1-сурет» деп белгіленеді. Кестелік материалды нөмірлеу–бөлім шегінде рұқсат етіледі. Сурет нөмірі бұл жағдайда суреттің реттік нөмірі мен бөлім нөмірінен тұрады.

Мысалы- 1.1-сурет, 1.2-сурет т.б.

Əр қосымшаның кестелік материалын жеке нөмірлеп араб цифрларымен алдына қосымша белгісін қосып белгілейді.

Мысалы- А.3-сурет.

5.6.6 Суретті (диаграмма, сұлбалар, т.б.), əдеттегідей, бір бетте орындау тиіс. Егер сурет бір бетке сыймаса, оларды басқа бетке тасымалдау рұқсат етіледі. Ондайда тақырыптық атауды бірінші бетте, түсіндірме деректердіəр

көрсетпеуге рұқсат етіледі);

-үтірден кейін, тұрақсыз шаманың атауымен бірге;

-межелік соңында соңғы сандық белгісінен кейін, тұрақсыз шаманың

көрсетеді –меженің соңғы сан белгісінің шамасында. Диаграмманың орындалу жағдайы 3-суретте көрсетілген.

3-сурет. Автомобиль жылдамдығының жол трассасы участкілеріне байланысы

5.7 Сілтемелер

Оқу жұмыстарына сілтеме беруге рұқсат етіледі:

-белгіленген тəртіпте Қазақстан Республикасында қолданылатын стандарттарға;

-қабылданған заңдарға жəне басқа нормативтік құқықтық актілерге;

-арнайы əдебиеттерге ж.т.б.

Сілтемелер МСТ 7.1–2003 талаптарына сəйкес ресімделген пайдаланған көздердің нөмірлерін тізім бойынша, квадрат жақшада көрсетіледі.

Мысалы- [1],[2] т.б.

əріптер жекелеп теру жолымен жəне сызылмауы тиіс. Егер ескерту біреу болса, «Ескерту» сөзден кейін сызықша қойылады.

Кестеге ескертулерді кесте аяқталуын белгілейтін сызық үстінде кесте аяғында орналастырады. Бір ескерту нөмірленбейді.

Мысалы-

Ес к е р т у- __________________________________

Бірнеше ескертуді рет-ретімен араб цифрларымен нөмірлейді.

Мысалы-

Ес к е р т у

1_________________________________________

2__________________________________________

аяғындағы азат жол шегінісінен орналастырады жəне мəтіннен қысқа жіңішке көлденең сызықпен сол жағынан, ал кестеде орналасқан деректерге кесте аяқталуын белгілейтін сызық үстінде кесте аяғында бөледі.

5.9.2Сілтеме белгісін – тікелей түсіндірме берілген сөз, сан, рəміз жəне сөйлемнен кейін сілтемеме мəтінінің алдына қояды.

5.9.3Сілтемеме белгісін араб цифрларымен, жақшасыз не жақшамен

орындайды жəне шрифттың жоғарғы кесік деңгейінде орналастырады.

Мысалы-«..интернеттегі хабарландыру2...».

Əр бет үшін сілтеме нөмірлері жеке болады.