34
.pdfразвитие трудовых отношений на основе социального партнерства, предотвращение и разрешение трудовых конфликтов, охраны труда, подготовки и переподготовки кадров.
ВЗаконе РК «О занятости населения» от 6 апреля 2016 года сформулированы два основных принципа, придающие отношениям в сфере занятости рыночный характер. Первый из них предполагает обеспечение свободы труда и занятости, запрещение принудительного, обязательного труда. В соответствии с данным принципом, человеку принадлежит право выбора: участвовать или не участвовать в общественном труде. Второй принцип предусматривает создание государством условий дляобеспеченияправанатруд, назащитуотбезработицы, напомощьвтрудоустройствеиматериальной поддержке при безработице.[1]
Всоответствии с принятой Концепциейгосударственной молодежной политики Республики Казахстандо 2020 года «Казахстан 2020: путь в будущее» предусмотрено создание условий для трудоустройства молодежи.
«Государство будет совершенствовать работу по содействию в трудоустройстве и занятости молодежи. Особое внимание будет уделяться участию молодежи в реализации программ по форсированной инновационной индустриализации экономики, модернизации сельского хозяйства, развитии малого и среднего бизнеса, повышении качественного уровня государственной службы.
Ни один сегмент молодежи не должен остаться вне государственной политики занятости. Ключевая задача государства – способствовать трудоустройству каждого молодого гражданина.
С учетом этого необходимо:
1) по вопросам трудоустройства расширить каналы обратной связи с молодежью через работу диалоговых площадок, виртуальных консультативных сообществ для детального изучения потенциальных возможностей и потребностей молодежи;
2) предусмотреть механизмы активного вовлечения молодежи в профсоюзные ряды; 3) обеспечить равные возможности для трудоустройства молодых людей с ограниченными
возможностями;
4)рассмотреть возможность использования дополнительных стимулов для повышения заинтересованности организаций и предприятий, независимо от форм собственности, при приеме на работу молодых специалистов, создании рабочих мест для молодежи, ее профессиональной подготовке и переподготовке, производственном обучении;
5)создать систему обучения и курирования на местах молодых сотрудников без опыта работы. Развивать институт наставничества на производстве, привлекая для этого на общественных началах вышедших на пенсию специалистов, создавая тем самым условия для преемственности производственной и технологической культуры;
6)содействовать появлению в школах консультативных услуг для молодежи в вопросах выбора профессии.[2]
Законодательно определены и основные принципы государственной политики в области содействия занятости населения.[3]
Необходимо выделить, что государство также осуществляет программы подготовки, профессиональногообученияипереквалификации работников, зарегистрированных вслужбезанятости населения в качестве ищущих работу.
Кроме того, государство гарантирует выплату пособий по безработице и по переквалификации; обеспечивает предоставление компенсации работникам, высвобождаемым с предприятий, выплату стипендии в период профессиональной подготовки, переподготовки или повышения квалификации и т. д. Государство уделяет внимание созданию здоровых и безопасных условий труда, обеспечивает введение для лиц, занятых в отраслях с тяжелыми, опасными или вредными условиями труда, дополнительных льгот.
Особую группу основных прав и свобод человека и гражданина составляют социальноэкономические права и свободы. Это понятие охватывает комплекс прав: экономических, социальных и культурных. Они касаются таких важных сфер жизни человека, как предпринимательская и иная экономическая деятельность; свобода труда; право на отдых; право на образование, и призваны обеспечить материальные, духовные и другие социально значимые потребности личности. [4]
Основным социальным назначением прав и свобод в сфере труда является обеспечение занятости населения страны, предоставление гражданам возможностей честно зарабатывать средства к существованию, которые позволят им жить достойно.
Для каждого общества степень трудовой активности населения, структура занятости, отношение к труду, связи между различными типами труда имеют принципиальное значение с точки зрения темпов развития.
11
Стремление любого общества к полной и продуктивной занятости связано не только с тем, что именно трудом создаются материальные блага, но и с тем, что труд и вознаграждение за него позволяют человеку осознавать свою социальную роль в обществе и государстве, испытывать чувство самоуважения.
Практически все важнейшие международно-правовые акты о правах и свободах человека и гражданина содержат положения о взаимообусловленности свободного труда, свободного выбора рода деятельности и профессии, защиты от безработицы. Поэтому закрепление в Конституции РК права на защиту от безработицы в качестве неотъемлемого элемента защиты трудовых прав имеет жизненно важное значение для всех лиц наемного труда и для общества в целом.
Право на защиту от безработицы предполагает обязанность государства проводить экономическую политику, способствующую занятости населения, и бесплатно помогать гражданам, не имеющим работы, в трудоустройстве или переобучении.
2019 год в Казахстане объявлен Годом молодежи, поэтому сегодня именно молодежь призвана строитьбудущеестраны. ОднойиззначимыхзадачСтратегии«Казахстан-2050» - качественноеразвитие молодежного ресурса.
«Сегодня страна ставит перед собой новые масштабные задачи по социальной модернизации, форсированной инновационной индустриализации и экономической интеграции. Закрепив достижения 20 лет независимости, Казахстан намерен в третьем десятилетии XXI века уверенно продвигаться к цели – войти в число 30 развитых стран мира.
Вэтих условиях огромная надежда и ответственность возлагаются на молодежь, которой предстоит продолжить эстафету созидательных дел старшего поколения, поднять планку национальной конкурентоспособности еще выше, обеспечить Казахстану в XXI веке процветание и мировое признание.
Такая миссия под силу только профессиональнообразованной, физически инравственно здоровой, конкурентоспособной, патриотичной и социально ответственной молодежи. В этой связи приоритетной задачей государства становится адаптация государственной молодежной политики к требованиям времени, в котором молодежь становится важным фактором конкурентоспособности Казахстана.»[2]
Социализация молодых людей, вовлечение молодежи в процесс модернизации Казахстана - одна из актуальных задач государственной молодежной политики. Молодежь способствует активному моделированиюбудущейперспективыобщества, являетсяоднимизосновныхпроводниковсоциальных преобразований в обществе. Поэтому важно формирование гражданских и социокультурных ценностей молодежи в системе образовательных учреждений и общественных организаций.
Вусловиях глобальных перемен современного мира фактор социальной защищенности является одним из востребованных компонентов жизнедеятельности общества. Рыночные отношения требуют принятия адекватных мер по вопросам трудоустройства молодежи, особенно в сельской местности. Реализация специального проекта «Ауыл – Ел бесігі» поможет закрепить молодежь на селе.
Главной причиной низкой востребованности молодежи на рынке труда является их слабая профессиональная мобильность и отсутствие стажа работы. Поэтому в городе в 2002 году впервые в Республике внедрена и успешно реализуется организация временной занятости безработной молодежи, именуемой Молодежная практика, дающая возможность приобретения первоначального практического опыта и повышения конкурентоспособности на рынке труда.Программы «Социальные рабочие места», «Молодежная практика», «Дорожная карта» дают возможность выпускникам различных учебных заведений за счет бюджетных средств получить навыки, опыт работы, возможность трудоустроиться.
Модернизация казахстанского общества предполагает эффективную действенность и функциональность государственной молодежной политики. Обновление системы социального планирования и социальных обязательств государства, социальных коммуникаций, сферы занятости и услуг – одно из основных направлений социального благополучия и социальной поддержки молодежи. Развитие культуры, образования и здравоохранения является основой воспроизводства человеческого капитала. Глобализация оказывает все растущее воздействие на молодежь. В этих условиях актуально укрепление социального партнерства государства и молодежи посредством деятельности структур молодежного самоуправления, участия молодежи в социальных проектах и волонтерских движениях. Социальное партнерство в области государственной молодежной политики следует рассматривать как средство социального управления, способствующее повышению качества социальной деятельности и самореализации молодых людей.
12
Литература:
1.Закон РК «О занятости населения» от 6 апреля 2016 г.
2.Концепция государственной молодежной политики Республики Казахстан до 2020 года «Казахстан 2020: путь в будущее» от 27 февраля 2013 г.
3.Трудовой кодекс РК от 23 ноября 2015 г. (с изменениями и дополнениями)
4.Закон РК «О государственной молодежной политике» от 9 февраля 2015 г.
ҚЫЛМЫСТЫҚ ІСКЕ КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАРДЫҢ ҚЫЛМЫСҚА БАРУЫНЫҢ СЕБЕПТЕРІ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖАҒДАЙЫ
Оңғаров С.,
«Зaңгeр» мaмaндығы 3 кyрc cтyдeнтi
Ғылыми жeтeкшici: Caламатов Ш.Ж.
Әл-Фaрaби aтындaғы ҚaзҰY кoллeджi
Қазіргі кезде еліміздің нарықтық-экономикалық қатынасқа өту жағдайында көптеген келеңсіз мәселелер мен жағымсыз оқиғалар белең алуда. Осындай келеңсіз мәселелердің бірі қылмыстық әрекеттердің жылдан - жылға көбеюі болып отыр. Солардың ішінде жас ұрпағымыздың қылмыстық әрекеттерге баруы және олардың болашақ өмірі барша адамзатты елеңдетеді. Жалпы қылмысқа барған жасөспірімдерді көптеген авторлар қарастырған.
Осы мәселенің өзектілігі, қазіргі кезде көптеген жасөспірімдер өздерінің дамуында жағымсыз жағдайларға, отбасы дамуында және қоғам бақылауынан тыс қалуына байланысты, жағымсыз микроортаның әсер етуі, әсіресе антиқоғамдық жүріс-тұрыстық тәжірибесі бар адамдардың әсер етуіне байланысты қылмыс жолына түсіп жатыр. Сол себепті қылмысқа барған жасөспірімдердің болашақ өмірінің бейнесі мәселесі қазіргі таңда өте өзектілердің бірі болып отыр. Бұл мәселенің өзекті болуына қазіргі уақытта елімізде жасөспірімдер арасындағы қылмыстың өсуі әсер етеді.
Жасөсіпірімнің қылмыстық жолға түсуі ең алдымен тұлғаның әлеуметтік қасиеттерінің дамымағандығымен немесе деформациясымен байланысты. Қылмысқа барған жасөспірімдер мен заңды ұстанушылардың құқықтық, өнегелік және моральдық тыйым салулары туралы білімдері жуықтап алғандабірдейболғанымен, қылмысқабарғанжасөспірімдердеолардытүсінутереңдігікөптөменболып табылатындығын зерттеулер көрсеткен. Құқық бұзушылар әдетте қарастырылып отырған құбылыстардың мазмұнын ашпастан және жиі жағдайларда олардың түпнегіздік мәндерін түсінбестен ненің «жаман», ненің «жақсы» екендіктерін атаумен ғана шектеледі. Қылмысқа барған жасөспірімдер өздерініңжекемінез-құлықтарын– «барлығыосылайжасайды», «бұлүшінжазаламайды», «ойланбастан әрекет етіппін», «барлығы жаман» және т.б. деп біржақты және примитивті бағалап отырады. Өмірдің негативті жақтары, оның ішінде криминалды жоспар қылмысқа барған жасөспірімдердің кейбіреулері үшін жалпы қабылданған моральдық және өнегелі талаптарға қарағанда, біршама таныс және жақын болып келеді. Бұл жерде қоршаған адамдардың мінез-құлықтарын жағымсыз бағалау, негізінен, өзінің қажеттіліктері мен қызығушылықтарының кедейлігімен, жұтаңдығымен сәйкестенеді, бұл балалық шақтан бастап спирттік ішімдіктерді қолдануда, ерте жыныстық өмірде, есірткі қабылдауда және т.б. көрінеді .
Қылмыс жасаған жасөспірімдердің қылмысқа бару себептерін қарастыруда әлеуметтік пен биологиялықтың арақатынасы мәселесі ерекше қатаң мәнге ие. Әлеуметтік құбылыстар сферасындағы себептіліктің үнемі тек объективті ғана емес, сонымен қатар субъективті де сипатқа ие болатындығы мәлім. Бұлқылмысжасауғада– материалдықөмір, қоғамдықжәнежекеиндивидуалдысанасфераларын қозғайтын себептік тәуелділіктің өзіндік заңдылықтары бар әлеуметтік құбылысқа да қатысты. Объективтітүрдебарболыптабылатынидеологиялық, моральдық, өнегелікжәнеқұқықтықұстанымдар мен талаптар жеке индивидтің санасында орын алады, меңгеріледі, бағаланады, қабылданады, күшейтіледі немесе жоққа шығарылады.
Қылмысқа барған жасөспірімдердің қылмыстық әрекетке баруына әсер ететін шарттар ретінде, жасөспірім тұлғасының нашар өнегелік қалыптасуын, жанұядағы және мектептегі мәдени - тәрбие жұмыстарының кемшіліктерін, қожайын болудың, иелігін қорғаудың басқарулық кемшіліктерін және т.б. айтуға болады. Бұл себептер қылмысқа барған жасөспірімдердің әлеуметтік жағынан шартталғанын көрсетеді. Өсіп келе жатқан тұлғаның мінез-құлқында нормамен қатар ауытқуларды да туындататын биологиялық фактордың да әсері зор болатындығын ұмытпаған жөн. Қылмысқа барған жасөспірімдердің қылмыс жасауының себебін криминологтар әлеуметтік және биологиялық факторлармен байланыстыра отырып толық және арнайы деп бөліп қарастырады. Қылмысқа барған
13
жасөспірімдердің қылмыс жасауының толық себебі - қылмыс жасаумен себептік және шарттандырушы байланыста болатын әлеуметтік құбылыстардың бүкіл жиынтығын білдіреді. Ал арнайы себеп (өзіндік себеп) бағынбаушылық дәстүрлерге, эгоизмнің, тәртіпсіздіктің және т.б. әдептері мен салттарына жататын әр түрлі жағымсыз құбылыстармен байланысты себептер. Бұндағы бір ғана объективті жағдай қылмыс жасауға тура алып келмейді.Тек барлық аталған себептердің жиынтығы тұлғаға әсер етудің нәтижесінде ғана қылмыстық әрекет немесе қылмыс жасау әрекеттері мүмкін болады .
Негізінен қылмыстық заңда,қылмысқа барған жасөспірімді әр түрлі терминдармен анықтайды: «қылмысістегенжасөспірім», «қылмыстытұлға», «айыпкер» т.б. Қалайша, негеосыжасөспірімқылмыс әрекеттеріне барды? Нақты бір қылмыс жасаған жасөспірім қандай жауапкершілік арту керек? Оның қайтатүзеужүйесіқандайболукерек? Қылмыскержасөспірімқалыптаспасүшінқандайескертулерболу керек? Деген сұрақтарға жауап алу үшін қылмысқа барған жасөспірімнің тұлғалық ерекшеліктерін талдау керек.
Заң шығарушы қылмыс барысында жасөспірімнің байқалынған ерекшеліктерін айқындап алуы міндетті. Нақты қылмыс құрамын құрастыруда, жаза мен қылмыстық жауапкершілігін жекелеуінде де қылмыс жасаған жасөспірім тұлғасының жеке индивидуалдылды ерекшеліктері еске алынады. Қылмыскержасөспірімдісипаттау– жекеадамныңмаңыздықасиеттерінтипологиялық– криминогендік анықтау, зерттеу дегенді білдіреді. Жасөспірімнің қылмыстық тұлғасы – ол сол тұлғамен істелінген қылмысқа себеп болатын, жеке адамның типологиялық қасиеттерінің жиынтығы болып табылады. Қылмыс негізінен жеке адам қылмысқа тигіштігінен, дұрыс өмір сүру керек екендігін түсіне алмай немесе түсіне алғысы келмегендіктен емес, әлеуметтік шындықтың нақты бір жағына қатысты шартталынған адамның ой құрылымы жүйесінің бұрмалануынан іске асады. Жасөспірімдер қылмыстық мінез-құлық себебін өздерінің жағымсыз жақтарынан емес, басқалардың мінез-құлқынан, сыртқы қоршаған ортадан көреді. Әдетте олардың өзіндік бағалауы жоғары болады, ал бұл олардың адекватты емес бағалауын, тұлғасында құндылық аясының бұзылуын көрсетеді. Қылмыстың мотивациясы қылмысқабарғанжасөспірімніңжағымсыз, яғнипайдақорлық, кекшілдік, қызғаныштық, мансапқорлық, қате түсініктер сияқты тұлғалық қасиеттерден құралады.
Қылмысқа барған жасөспірімдердің арасында әртүрлі қылмыстың терең тамырлануы кімді болса да, алаңдатпай қоймайды. Құқықтық мемлекетке қадам басқан шақта қоғамға саналы адам қалыптастыру мемлекетіміздің басты міндеттерінің бірі болатын болса, ол міндетті іске асыруға басты мақсат жасөспірімді жаңа рухта, жаңа көзқараста тәрбиелеуден айқын көрінеді. Бесіктен белі шықпай жатып, әрбір оғаш қадамына селт етпей сергек қараған жасөспірімдердің қылмыстық әрекетке баруына байланысты себеп не? Кім кінәлі? Қоршаған орта ма? Әлде мектеп пе? Әлде жүре түзеліп кетер деп қылмыстық әрекеттер істеген баласының әрекетіне немқұрайлы қарайтын ата-ана ма?
Жасөспірімнің өзіне, қоғамда пайдалы іспен айналыспауынан уақыттың көптігі, ауылдық клубтың жабылуы, күні бойғы бос сандалыс, көше кезулер, қылмыстық әрекеттің алғы шарты бола алады. Осындай толып жатқан себептер жасөспірімнің таңғажайып оқиға жасауға ұмтылуына, керемет көрінуге, болашақтаістейтінқылмыстықәрекеткежоспарқұруынанемесетоптасыпқылмысістеугежол ашады. Көбінесе жасөспірімдер бойынан, санасынан мықты орын алған қиялы ойша жетіліп арманын іскеасыратыннеасыруғаасығатынжасөспірімдерайналасындағылардытаңқалдыратындайетiпістеуге талпынады.
Олардың әртүрлі іспен шұғылданбауы немесежан-жағындағы қоршаған ортасының, айналасындағы достарыныңнемесебіреудіңқорқытуы, үрейлетуініңитермелеуіарқылықасақанақылмысжасауғатүсіп кетуi көп болып жатады. Осыған орай қазiргi кезде бiздiң жасөспірімдеріміз рухани азып тозбау үшiн қазақ отбасындағы мәдени құндылықтар дамуының мазмұнына аса маңызды көңiл аудару керек. Бүгiнгi таңдағы экономикалық әлеуметтiк жағдайлар отбасы жағдайына үлкен ықпал етiп отыр. Қоғамдағы жұмыссыздық, күн көрiс көзiнiң төмендеуi отбасы тәрбиесiнiң әлсiреуiне әкелiп отыр.
Жанұядағы тәрбие жұмыстарынан кеткен қателіктер, кемшіліктер, жинақталып келіп қоғамдық тәрбиедегі қателіктерімен байланысып, жасөспірімдердің тәртібін одан әрі шиленістіре береді. Жасөспірімнің қылмыс жасауын болдырмау үшiн қазақ отбасына тән өзiндiк ерекшелiктерiнiң маңызы зор: отбасы мүшелерi арасындағы iзгiлiк қатынастар; үлкенге деген құрмет; кiшiге деген iлтипат; жасөспірімнің тұлғалық дамуына олардың жас ерекшелiктерiне байланысты қатынас; әулеттегi жақсы дәстүрдi үлгi ету арқылы бала қасиетiн аша бiлу; күнделiктi тұрмыс-тiршiлiкке бейiмдеу және т.б.
Қылмысқа барған жасөспірімдерді қайта тәрбиелеу процесін ұйымдастыруда психологтар жасөспірімдердің психологиялық ерекшеліктерін ескере білулері қажет. Себебі, қандай да бір психолог ықпалдар жасамасын, олар жасөспірімнің ішкі жан дүниесімен сабақтасып жатуы тиіс.
Қылмысқа барған жасөспірімдердің қылмыс жасаулары, көбінесе олардың ересектерге еліктеуiмен анықталады да, жалпы қылмыстың өсіп отырғанын осымен байланыстырамыз. Қылмысқа барған
14
жасөспірімдердің қылмыстық әрекетке қадам басуына басты себеп әлеуметтік-экономикалық факторлардың әсер етуі. Адамның қоғамдық белсенділігі оқуға, спортқа, көркем өнерге деген қызығушылықтарын күннен-күнге арттырады. Ал осындай қоғамдық жұмыспен айналыспайтын жасөспірімдерқылмыстықістергежақынжүреді. Қоғамнан, ондағықайнағанқызуөмірденшеттепқалу, қылмысқа барған жасөспірімдердің қылмысқа баруының бірден-бір себебі болып табылады.
Қылмыстық әрекеттің басты себебі – жасөспірімнің пайдалы iспен айналыспауы десек, жоғарғыда айтып кеткендей, оның бос сандалыстан көп өкінішті жағдайларға ұрындырып жататыны айтпаса да түсінікті. Осы орайда В.М. Бехтеревтiң «Баланы тәй-тәй басып қолына затты мықтап ұстай бастағаннан бастап-ақ үнемі еңбекке үйрету керек» – деген пікірімен келісуге болады. Белгілі іспен айналысатын жасөспірімнің қылмыстық әрекетке тек қана кездейсоқ жолмен баратыны да белгілі. Мектептен тыс уақытта кітап оқу, үйірмеге қатысу, көркем өнерпаздар үйірмесіне қатысу, не болмаса спорттың көптеген түрлерімен айналысу – қазіргі кезде жасөспірімдердің әрекетінен қалып бара жатқан құбылыс, әрине бұл жерде бір жасөспірім өзіне пайдалы іспен айналыспай, бос сандалыспен күй кешеді. Жалпы қылмысқа барған жасөспірімдерді қоғамдық іс-шараларға тарту арқылы, көркем өнер мен мәдениеттілікке қызығушылығын дамыту арқылы, көптеген пайдалы іспен айналысуға итермелеу арқылы қайта тәрбиелеп, қылмысқа барған жасөспірімдердің қылмысын азайтуға кішкене болса да ықпалын тигізуге болады.
Көп жағдайда тасыған күштері бойына сыймай, алып–ұшып тұратын жасөспірімдер көбінесе өз маңайына өзіне бейім келетін жасөспірімдерді жинап, топтасып қылмыс істеуге, бұзақылыққа әуес болады. Қылмыстың кіші жасөспірімдік шақтың арасында көбеюі, олардың қылмыстық жауапкершілікке тартылмауынан болады.
Жасөспірімнің адамгершілік және қоғамдық саяси мақсатқа деген оң көзқарасын жас күнінен қалыптастыру қылмысқа барған жасөспірімнің ақыл ойы мен өнегелік пісіп-жетілуі деңгейін, олардың өз нанымын кез-келген жағдайда қорғауға дайын болуын, өзін-өзі басқара білуін қамтамасыз етеді. Жасөспірім бойында еңбекке деген сүйіспеншілікті қалыптастыру аса маңызды мәнге ие. Өйткені кезкелген жасөспірімді ең әуелі отбасы, одан кейін мектеп және барлық жағдайда еңбек тәрбиелейді. Еңбек ету қажеттілігі болған жерде тәртіптің бұзылуы және жасөспірімдердің қылмыстық әрекеті өте сирек кездеседі. Сондықтан да, жастар мен жасөспірімдерге арналған әлеуметтік қызметтер кешенін, оның ішінде, әлеуметтік-психологиялық көмек орталықтарын, наркологиялық қызметтер, жасы кәмелетке толмаған құқық бұзушыларға арналған әлеуметтік сауықтыру мекемелерін, заңдық көмек беру және демалыс орталықтарын жер-жерлерде көптеп құру көптеген тиімді нәтижелерді береді.
ЗАҢГЕР МАМАНДЫҒЫНЫҢ БОЛАШАҒЫ
Төлеқазы А.,
«Зaңгeр» мaмaндығы 3 кyрc cтyдeнтi
Жeтeкшici: Caпирoвa М.М.
Әл-Фaрaби aтындaғы ҚaзҰY кoллeджi
Білім министрлігінің мәліметінше, 2015 жылдың соңында Қазақстанда 180 мыңнан астам адам заңгерлік білім алған. Елдің барлық жоғары оқу орындарында заңгерлік дәрежені беру жалғасып келе жатқандығын ескере отырып, бүгінгі таңда елде жоғары заңгерлік білім деңгейі бар адамдардың саны 200 мыңнан асады.
Бұл үлкен сан. Заңтану түлектерінің көпшілігі өз мамандығымен ешқашан жұмыс жасамайтынын ескере отырып, бұл көрсеткіш адвокаттардың еңбек нарығында, әсіресе тәжірибе қажет емес немесе аз тәжірибе қажет ететін үлкен бәсекелестікті білдіреді. Мұндай бәсекелестік, өз кезегінде, әлеуетті жұмыс берушілер ұсынуға дайын болатын сыйақының құнсыздануын білдіреді. Сондықтан жұмысқа орналасатын адвокаттар жиі өздерінің табысымен қанағаттанбайды, бұл азық-түлік, көлік және баспаналардың төбесі сияқты негізгі қажеттіліктерді жабуға мүмкіндік береді. Қазақстандық заң нарығында адвокаттардың 1% -дан азы жоғары ақылы деп саналуы мүмкін.
Кейбір болжамдар кейбір құқықтық функциялар ақырында жасанды интеллекті атқаратын болады деп санайды. Бұл болжамдар негізсіз болмайды. Сонымен қатар, әртүрлі мамандықтар бойынша тәжірибелізаңгердітабуөтеқиын, алжұмысберушілертәжірибеліүміткерлергелайықтысыйақыберуге дайын. Жалғыз проблема - нарықта тәжірибелі үміткерлер жоқ.
Бұл мақалада таяу болашақта нарықта сұранысқа ие болатын және заңгерлік заңгерлердің жетіспеушілігі бар бес қызықты және келешегі бар құқықтық қызмет салалары сипатталған.
Коммерциялық даулар
15
Әрине, коммерциялық (азаматтық) даулар өздеріне жаңа қызмет бағыттары емес. Бұл келіспеушіліктер коммерциялық қарым-қатынастар сияқты бар - кеңес дәуірінен бері коммерциялық даулармен айналысқан біздің құқықтық нарықта беделді адвокаттар бар. Дегенмен, коммерциялық дауларды заңгерлік жұмыстың ең перспективалы бағыттар тізіміне қосуға мүмкіндік беретін бірқатар жағдайлар бар. Біріншісі - елдегі коммерциялық даулардың саны тұрақты түрде өсіп келеді. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының деректері бойынша, 2014 жылы аудандық және оған теңестірілген соттарда 761 533 азаматтық істер мен өтініштер келіп түсті, ал 2016 жылы 809689 азаматтық іс және өтініш берілді. Қазақстанда сотта қаралған азаматтық және қылмыстық істердің саны жыл сайын 10% - ға артады. Бұл құбылыстың екі себебі бар. Екіншісіэкономикадағы тұрақты тоқырау. Он немесе одан да көп жылдар бойы коммерциялық дауларда клиенттерді ұсынатын көптеген адвокаттар ірі коммерциялық даулардың белсенді өсуі 2009-2010 жылдары басталғанын, яғни белгілі бір салаларда дағдарыс құбылыстары (мысалы, құрылыс және қаржылық).
Екінші себеп - тұтастай алғанда, қазақстандықтар сотты, бірінші кезекте, бизнесте дауларды шешудің құралы ретінде пайдалану мүмкіндігіне ие болды. Бизнес өркениетті болып келеді, «тұжырымдамалық», келісімшартсыз, экстраалгиялық келісімдер - бұрынғы нәрсе. Сондықтан коммерциялық дауларды шешудің ең айқын құралы - коммерциялық келісім-шарт бойынша шығынды өтеу азаматтық талап болып табылады. Бұл құралда көптеген кемшіліктер бар, бірақ олардың баламалары жоқ.
Мемлекеттік-жекеменшік әріптестік Бұл қаржылық, құрылыс, экологиялық және басқа да құқық салаларының түйісіндегі құқықтық
жұмыс саласы. Ол құрылыс процесіне байланысты лицензиялау процедураларын толық білуді талап етеді; және, әдетте, осындай жобаларды қаржыландыратын халықаралық даму банктерімен тәжірибе. Бұл күрделі және перспективалы жұмыс саласы және МЖӘ саласындағы тәжірибесі бар мамандар алдағы жылдарда сұранысқа белсенді түрде қарайтын болады.
Экология, «таза энергия», «жасыл ғимарат» Бүкіләлемдік банктің мәліметтері бойынша, соңғы жылдары инвестициялардың ең тартымды бағыттарының бірі ESG (Экологиялық, әлеуметтік және басқару) қысқартуларыменбірге, яғниэкологиялықжәнеәлеуметтікаспектілергеназараударғанқызмет түрлерінің бір бөлігі болып табылатын бизнестің түрлері болды. Бұл үрдіс Қазақстанға келеді. Зерттеулер көрсеткендей, қазақстандықтаМысалы, бірнеше жыл бұрын Киот хаттамасына сәйкес енгізілген парниктік газдар шығарындыларына қойылатын талаптар бойынша кеңес клиенттерге өте танымал болды. Нарықта экологиялық құқық саласында өте аз мамандар бар және бұл қызмет рұқсаттар мен келісімдер саласындағы тәжірибесі бар адвокаттармен тығыз байланысты, әсіресе ірі қалалардың тұрғындары экологиялық мәселелерге көбірек алаңдайды.
Авторлық және сабақтас құқықтарды қорғау Коммерциялық даулардағы жағдайдағыдай, авторлық және сабақтас құқықтарды қорғау қызметі заң нарығында ұзақ уақыт бойы жұмыс істеп келеді және осы саладағы жетекші тұлғалар мен танымал сарапшылар бар. Дегенмен, соңғы уақытқа дейін авторлық құқықты қорғау мәселесі үлкен ауқымда болмады. Ұжымдық негізде авторлық құқықты қорғау жөніндегікомпаниялардыаккредиттеумеханизміегжей-тегжейліанықталғаннанкейінбарлығыөзгерді. Мұндай компаниялар, басқалармен қатар, Қазақстанда халықаралық мамандықтар болып табылады («Warner», «Sony»), осылайша қазақстандық және шетелдік орындаушылардың авторлық құқықтарын қорғай алады. Соңғы екі жылда мұндай компаниялардың кабельдік теледидар операторларына және басқа да ұйымдарға шағымданатын бірнеше жоғары сот іс-шаралары болды, және осы талаптардың шеңберінде белгілі орындаушыларға арналған ойнауға арналған өтемақы талап етілді. Бұл жаңа, қызықты, белсенді түрде дамып келе жатқан қызмет. Осы бағытта жұмыс істеу үшін интеллектуалдық меншік туралы заңмен танысу арқылы соттарда мүдделерді таныстыру тәжірибесін біріктіру қажет. Нарықтың авторлық құқықты компаниялары өте агрессивті жұмыс істейтін Ресейдің үлгісі біздің елімізде де заңгерлік жұмыстың бұл саласы дамитынын айтады.
Жеке тұлғаларға арналған салықтық кеңес 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап табыс пен мүліктің жалпы декларациясын енгізу күтілуде. Бұл жаңашылдық тіпті салық заңгерлерінің арасында да, заңды мамандықтан алыс адамдарға емес, көптеген мәселелерді тудырады. Дәстүрлі түрде салық заңы саласында жұмыс істейтін қазақстандық заңгерлер негізінен компанияларға кеңес береді. 2020 жылдан бастапбұлжағдайөзгеруімүмкін. Мүлкпентабыстуралыдекларациялауүшінтехникалыққолдауқажет адамдар көп болады (өйткені, елдегі экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың көпшілігі осы декларациялардытолтырутуралыбілмейді). Стандарттыемесжағдайларды(іріжекемүлік, мүліктіберу кезінде салық салу мәселелері, салық салуды құрылымдау және оңтайландыру, шет елдерде
16
жылжымайтынмүлік) талқылауқажеттілігітуындайды. Және, әрине, салықоргандарынақарсысоттарда клиенттерді көрсету қажет.
Қорытындылай келсек көптеген адамдардың заңгерлердің болашағы жоқ деген әңгімелер өтірік болыптабылады. Қоғамболғанжердеәрдайымқұқықбұзушылықорыналады. Яғни, заңгерлерешқашан да өз қажеттілігін жоғалтпайды.
ПРОБЛЕМЫ ФОРМИРОВАНИЯ ПРАВОВОЙ КУЛЬТУРЫ МОЛОДЕЖИ
Темиргалиев М., обучающийся группы 18-РЭиС-612-1р специальность «Радиоэлектроника и связь»
Научный руководитель:Ергалиева А.К.,
Алматинский колледж связи при КАУ
Стабильность государства сегодня во многом определяется принятием социумом единых правил, норм взаимодействия и их исполнение. Принятие обществом единых правил и норм является основой стабильного развития государства. Передача, а также усвоение единых правил, норм поведения и ценностей молодёжью в обществе - позволяет формировать правовую культуру людей.
Сегодня в Казахстане формирование правовойкультуры молодежи является одним их приоритетных направлениймодернизациисовременногообразования. Преждевсего, необходимовыделить, чтооснову формирования правовой культуры должна составить не только система знаний и понимания права, а также действия, направленные на их практическую реализацию. При этом нужно учесть, что главным вопросом в модернизации образования будет не только расширение и углубление правовых знаний обучающихся, но также и культивирование правомерного поведения, выработка прочных правовых традиций, преодоление правового нигилизма и снижение показателей девиантного поведения среди молодежи.
Как отмечают многие исследователи, правовое воспитание – это целенаправленная систематическая деятельность государства, общественных объединений, социальных групп, общества в целом, по формированию и повышению правового сознания и правовой культуры. Необходимо выделить, что актуальность правового воспитания сегодня определяется проблемами и задачами развития современного казахстанского общества.
Во многих программных документах отмечается, что национальная стратегия духовнонравственного воспитания подрастающего поколения неразрывно связана с правовым воспитанием и усилением роли и ответственности семьи в этом процессе. «Проблемы развития воспитания, несомненно, заслуживают самого пристального внимания, так как речь идет о завтрашнем дне Казахстана, ценностных ориентирах нашего общества, о национальной безопасности страны, корни которой кроются в воспитании, творческом развитии, гражданском становлении подрастающего поколения.» [1]
Современные ученые рассматривают правовую культуру в широком и узком смысле слова. «Правовая культура в широком понимании - это все то, что создано людьми, их коллективами и организациями в правовой сфере: законодательство, судебная и правоохранительная системы, акты применения и т.п.
В узком смысле слова правовая культура – это определенный уровень знания и понимания права, активного и законопослушного поведения людей, их коллективов и организаций.»[2]
Анализ литературы позволяет выделить следующие основные черты правовой культуры: Правовая культура представляет собой неотъемлемую часть духовно-материальной культуры в
целом.
Правовая культура тесно связана и взаимодействует с экономической, политической, нравственной и иными формами культуры в обществе.
Правовая культура отражает уровень зрелости правового сознания, степень понимания права и юридических фактов, развитость юридических установок, идей, представлений и взглядов.
В правовой культуре находит проявление юридически значимая деятельность граждан и должностных лиц органов суда, прокуратуры, внутренних дел и т.д.
Правоваякультураотражаетопределенныйуровеньикачествоправотворчества, совершенствование действующего законодательства.
17
Основным показателем правовой культуры является развитие законности и правопорядка, а также состояние и формы борьбы с различными правонарушениями в обществе.[2]
Проблема формирования правовой культуры интересна тем, что она затрагивает жизнь современной молодёжи, межличностные отношения, развитие и становление личности и процветание общества XXI века по отношению к развивающемуся поколению.
Кроме того, вопросы формирования правовой культуры стали с недавнего времени предметом пристальноговниманияобщественностииюристов. Связаноэтосопределеннымипричинами. Впервую очередь с тем, повышение правовой культуры необходимо само по себе, равно как и правовая грамотность и правосознание населения.
Многие исследователи определяют правовую культуру как «совокупность всех позитивных компонентов правовой реальности, воплощающей в себе достижения правовой мысли, законодательства и юридической практики.» [3]
Данное определение обусловлено тем, что правовая культура выполняет несколько специфических функции: познавательную, регулятивную и прогностическую. Познавательная функция правовой культуры связана с деятельностью по формированию правового государства и гражданского общества. Ее предназначение состоит в том, чтобы содействовать согласованию общественных, групповых и личных интересов, создавать человеку гарантии достойных условий жизни и труда, обеспечивать социальную защищенность.
Регулятивная функция правовой культуры направлена на обеспечение устойчивого и эффективного функционирования всех элементов правовой системы. Вышеназванная функция реализуется прежде всего посредством норм права, а также других социальных норм, обеспечивая упорядоченность во взаимоотношениях людей.
Прогностическая функция правовой культуры проявляется через правотворчество и правоприменение. Основное предназначение прогностической функции в правовой сфере состоит не только в определении наиболее оптимальных средств для достижения определенной цели, но и в прогнозировании возможных последствий, объяснении новых правовых ценностей.
Анализ действующего законодательства в области образования позволяет сделать вывод о том, что приоритетным направлением государственной политики в области образования становится воспитание социально ответственной личности, обладающей чувством патриотизма и осознающей свою роль в обеспечении социально-экономической модернизации Казахстана. Намеченный подход осуществляется в соответствии со стратегиями «Казахстан2030» и «Казахстан-2050», Законом Республики Казахстан «Об образовании», программными документами нашего государства.
В юридической литературе выделяются следующие методы правового воспитания: убеждение, принуждение, поощрениеиправовоепросвещение. «Убеждение– этометодвлияниянасознаниеиволю человека с помощью морали. Способы убеждения многообразны (обучение, пропаганда, агитация, разъяснение, обмен опытом). Поощрение – это метод, стимулирующий активную деятельность субъектов правовоспитательного процесса, он выражается в закреплении в праве и в реализации на практике различных стимулов.» [4]
Для повышения уровня правовой культуры общества в целом и для повышения правовой культуры личности необходима целенаправленная деятельность государственных органов, общественности по формированию у всех граждан правосознания, знаний, умений пользоваться всеми ценностями, созданными человеком в правовой сфере, стремления действовать в соответствии с ними.
Сегодня во всех государствах проводится политика по повышению уровня правовой культуры молодежи. Для этого используются различные социальные средства: литература, школа, искусство, телевидение, а также специальные юридические учебные заведения, обучение в которых позволяет расширить юридический кругозор и приобрести навыки профессиональной деятельности. Необходимо отметить, что для каждой исторической эпохи характерны свои формы и способы воздействия на сознание людей, в том числе и на сознание молодежи. В процессе формирования правовой культуры молодежи важно, чтобы каждый молодой человек не только приобретал знания о правовых нормах, но и формировал законопослушное поведение. Полученные знания должны стать личным убеждением для молодого поколения, прочной установкой строго следовать нормам права, а затем – внутренней потребностью и привычкой соблюдать закон.
Правовая культурамолодежискладывается в первую очередь из формирования у них на базе правовой идеологии правильного понимания существа и задач политической и правовой организации общества, воспитания уважения к закону, соблюдения охраняемых государством правил поведения.
Массовое познание молодежью правовых норм и законов самых основных законодательных актов Казахстана, таких как Конституция, Гражданский и Трудовой кодексы позволит молодому поколению
18
взаимодействовать с другими людьми и с государством. Правовое воспитание даст возможность молодежи активно участвовать в законотворческих процессах со своими законодательными инициативами. Кроме того, правовая грамотность сориентирует молодежь в существующих информационных потоках и подскажет ей правильное направление её гражданского выбора.
В системе правового воспитания молодежи в образовательных учреждениях возможно использование следующих основных направлений:
осуществление правового образования учащихся;
профилактика наркомании, токсикомании, алкоголизма, табакокурения;
пропаганда здорового образа жизни;
индивидуальная работа с учащимися, состоящими на внутреннем учете;
правовое образование родительской общественности;
самоуправление как средство правового воспитания учащихся.
Правовое воспитание необходимо для того, чтобы пропагандировать безопасный и здоровый образ жизни в подростковой среде. Оно играет огромную роль в борьбе с детской преступностью, насилием, асоциальным поведением, создает благоприятные условия для индивидуального развития личности. Семья и школа являются институтами первоначальной социализации личности.Ведь правовое просвещение начинается с раннего возраста. В связи с этим проблема повышения роли школы как ведущего органа в воспитании подрастающего поколения и как субъекта педагогической профилактики правонарушений несовершеннолетних остается сегодня чрезвычайно актуальной. Именно школа способна и обязана первой выявлять намечающиеся отклонения в формировании личности подростка, а также криминогенные факторы среды его окружения.Школа и другие типы учебных заведений должны стать первым опытом участия молодежи в общественной жизни, целенаправленно включать своих воспитанников в систему общественных отношений, формируя у них чувство гражданственности, потребность иметь свою жизненную позицию, умение и желание ее выражать, заботясь не только о собственном благополучии, но и о процветании своего Отечества. Это важно, поскольку в современной государственной политике борьбы с преступностью разрабатываются и внедряются программы многоуровневой профилактики преступлений, в которых главное место отводится образовательным учреждениям.
Литература:
1.Об утверждении Концепции воспитания в системе непрерывного образования Республики Казахстан. Приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 16 ноября 2009 года № 521
2.Венгеров А.Б. Теория государства и права. М. 2009 г.
3.Палазян А.С. и др., Курс лекций по дисциплине «Теория государства и права». Краснодар.: 2014 г.
4.Рассказов Л.П. Теория государства и права: углубленный курс. М.: 2015 г.
ЦИФРОВИЗАЦИЯ – ПУТЬ К УСПЕХУ В ОБЛАСТИ ЮРИСПРУДЕНЦИИ
Шаймуханбет Е., cтудентка 1-го курса, специальность «Переводческое дело»
Научный руководитель: Накискожаева Ж.Р.,
Международный казахско-китайский языковой колледж
В современном мире происходит бурное развитие цифровых технологий, которые занимают все больше места в жизни общества и человека. «Мир стремительно меняется» — это выражение мы слышим и читаем чуть ли не ежедневно.
Во все времена общество мечтало построить справедливую, прозрачную и удобную судебноправовую систему, которая в короткие сроки разрешала бы конфликтные ситуации, возникающие как между гражданами, так между ними и государственными, общественными учреждениями. Казахстан, взявший твердый курс на создание правового государства, прилагает конкретные усилия по модернизации судебно-правовой системы.
С помощью электронных технологий судебная система страны в последние годы сделала много для достижения главной цели правосудия - установление истины и справедливости при рассмотрении судебных дел.
Во исполнение указания Главы государства судами принимаются меры по цифровизации своей деятельности. Большой шаг в этом направлении сделан главным судебным органом страны. В
19
сентябре текущего года Президент страны лично ввел в действие Ситуационный центр Верховного Суда, который отныне в электронном формате собирает необходимую информацию о состоянии судопроизводства в республике. Следует отметить, что на создание центра не были затрачены бюджетныеденьги, поскольку онбылсозданзасчетвнутреннихрезервовиэкономииденежныхсредств Верховным Судом. Он позволяет вести круглосуточный сбор и анализ актуальной судебной информации, поступающей из 370 судов страны более чем по 700 показателям. Ситуационный центр отслеживает ходпроведенияпроцессовво всех судебных залах республики. Это позволяетмаксимально быстро выявлять все случаи некорректного поведения в суде, в том числе несущего угрозу участникам судебного процесса. Работа центра направлена на оперативное выявление и исправление возможных сбоев в графике работы судов. Фактически это новое практическое цифровое решение по обеспечению защиты прав граждан при отправлении правосудия. Цифровизация судебной деятельности существенно упростила работу судов и заметно сократила сроки рассмотрения судебных дел. Судьи на деле быстро оценили преимущества «Электронного правосудия» и, главное, в этом убедились граждане республики, которые осознали, что электронные технологии экономят их время и делают судебную систему прозрачной и доступной. Так, в результате установления видеокамер в зданиях изоляторов временного содержания отпала необходимость в конвоировании заключенных на судебное заседание.
Сфера юриспруденции, которая до недавних пор являлась консервативной в области новых технологии, в последнее время претерпевает значительные изменения. При этом зарубежные аналитики считают, что юридические компании, не слишком восприимчивые к технологиям, могут остаться на периферии рынка. [1]
Программа «Цифровой Казахстан» ставит перед собой следующие метрики и целевые индикаторы к 2021 году: проникновение интернета в Казахстане — 81%, рост производительности труда в ИКТ — на 43%, уровень цифровой грамотности населения — 81,5%, уровень удовлетворенности населения качеством самостоятельно полученных услуг в электронной форме — 84%, доля объема производства и реализации товаров (услуг) отрасли ИКТ в общем объеме ВВП — 4,9%.
Так, в США популярность IT -технологий в области юриспруденции, услуги которых дешевле и эффективней, растетвгеометрическойпрогрессии. Посведениямгазеты«Уолл-стритджорнэл» вСША, начиная с 2012 года, созданы 280 стартапов, занимающихся вопросами применения искусственного интеллекта в юридической сфере.
Развитие цифровых технологии в юриспруденции можно выделить в нескольких направлениях: А)автоматизация типовых юридических услуг; Б)юридические онлайн-сервисы для клиентов; В)переход системы правосудия в онлайн;
Г)создание решений на основе искусственного интеллекта.
Еще одним из важных преимуществ искусственного интеллекта указывают возможность анализа ситуации, учитывая многочисленные факторы.
Например, британское бюро SeriousFraudOffice SFO, ведущее борьбу с крупными преступлениями в сфере мошенничества и коррупции приняло на работу робота, созданного компанией RAVN. В задачу робота входит работа следователя: отбор информации, ее структурирование и подготовка выводов. Впервые данную программу использовали при расследовании по делу крупной компании автопроизводителя Роллс-Ройс. В результате робот помог следственной группе изучить 30 миллионов документов, обрабатывая по 600 тысяч штук ежедневно. У людей на такую обработку документов ушли бы месяцы работы.
Одно из направлений использования искусственного интеллекта в юриспруденцииэто оценка вероятности исходов дела. Для этого роботизированной технике необходимо ознакомиться с фабулой дела, изучить соответствующее законодательство, проанализировать предыдущую судебную практику. Новая технология, разработанная учеными Университетского колледжа Лондона, верно предсказала 79% решений Европейского суда по правам человека.
Абай Рахметулин, председатель коллегии Верховного суда по уголовным делам, который выступил с докладом об использовании инновационных технологий в уголовном судопроизводстве, сказал, что в рамках программы «Цифровой Казахстан» будет создана электронная иммиграция и созданы электронные суды. Однако сегодня только 214 судов в стране были обеспечены информационными технологиями. Теперь у них есть доступ к электронным уголовным делам.
Сегодня 1418 залов судебных заседаний требуют такого оборудования. В то же время вновь созданные специализированные залы судебных заседаний также должны перейти на электронные суды. Увеличение пропускной способности каналов связи местных судов также является актуальной проблемой. Ведь текущий уровень не может увеличить объем отправляемой информации.
20