17

ОҚЫТУ ҮРДІСІНДЕ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ПАЙДАЛАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Аблайханова Н.Т., Ахметова А.Б., Түсіпбекова Г.А., Аблайханова Нурзат, Кулбаева М.С., Есимсиитова З.Б., Төлеуханов С.Т.

әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Қазіргі кезде егемен елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр. Себебі, білім беру парадигмасы өзгерді, білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым-қатынас пайда болуда. Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылымипедагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі.

Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту білім беру мекемелерінің басты міндеті болып отыр. Ол бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылып отырған міндеттердің бірі — оқытудың әдіс тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқытушылар инновациялық және интерактивтік әдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде.«Инновация» ұғымын қарастырсақ, ғалымдардың көбі оған әртүрлі анықтамалар берген. Мысалы, Э.Раджерс инновацияны былайша түсіндіреді: «Инновациянақтылы бір адамға жаңа болып табылатын идея». Майлс «Инновация — арнайы жаңа өзгеріс. Біз одан жүйелі

171

міндеттеріміздің жүзеге асуын, шешімдерін күтеміз», — дейді.Әдетте инновация бірнеше өзекті мәселелердің түйіскен жерінде пайда болады да, берік түрде жаңа мақсатты шешуге бағытталады, педагогикалық құбылысты үздіксіз жаңғыртуға жетелейді».

Қазақстанда ең алғаш «Инновация» ұғымына қазақ тілінде анықтама берген ғалым Н. Нұрахметов. Ол «Инновация, инновациялық үрдіс деп отырғанымыз — білім беру мекемелерінің жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдану және таратуға байланысты бір бөлек қызметі» деген анықтаманы ұсынады. Н.Нұрахметов «Инновация» білімнің мазмұнында, әдістемеде, технологияда, оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыруда, мектеп жүйесін басқаруда көрініс табады деп қарастырып, өзінің жіктемесінде инновацияны, қайта жаңарту кеңістігін бірнеше түрге бөледі: жеке түрі (жеке — дара, бір-бірімен байланыспаған); модульдік түрі (жеке — дара кешені, бірбірімен байланысқан); жүйелі түрі (мектепті толық қамтитын).Қазір республика оқу орындары ұсынып отырған көп нұсқалыққа байланысты өздерінің қалауына сәйкес кез-келген үлгі бойынша қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар. Сондықтан әртүрлі оқыту технологияларын, оқу мазмұны әрбір білім алушының жас және жеке дара психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қараудың маңызы зор. Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерде іс жүзінде анықталып табылған оқыту үрдісінің нәтижесін көретін әдістәсілдері, түрлері жаңашыл, инновациялық болып табылады.

РОЛЬ МОТИВАЦИОННОГО ФАКТОРА В МОДЕРНИЗАЦИИ СИСТЕМЫ ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ

Аскарова З.А., Сраилова Г.Т.,Мурзахметова М.К.

Казахский национальный университет им. аль-Фараби,

Алматы, Казахстан, Gulziya.Srailova@kaznu.kz

Образование признано одним из важнейших приоритетов долгосрочной стратегии Казахстана. Общей целью

172

образовательных реформ в Казахстане является адаптация системы образования к новой социально-экономической среде. Совершенствование системы образования играет важную роль в достижении этой цели. Международный опыт подтверждает, что инвестиции в образование способствуют существенным отдачам для экономики и общества.

Основная задача высшего образования заключается в формировании творческой личности специалиста, способного к саморазвитию, самообразованию, инновационной деятельности.

Высшее образование является одним из определяющих факторов, влияющих на профессиональное становление человека. Любой начинающий специалист должен обладать фундаментальными знаниями, профессиональными умениями и навыками деятельности своего профиля, опытом творческой и исследовательской деятельности по решению новых проблем, опытом социально-оценочной деятельности. Две последние составляющие образования формируются именно в процессе самостоятельной работы студентов.

В связи с этим особое внимание надо уделять самостоятельной работе студентов (СРС), так как она является не просто важной формой образовательного процесса, а должна стать его основой. Это предполагает ориентацию на активные методы овладения знаниями, развитие творческих способностей студентов. Усиление роли самостоятельной работы студентов означает принципиальный пересмотр организации учебновоспитательного процесса в вузе, который должен строиться так, чтобы развивать умение учиться, формировать у студента способности к саморазвитию, творческому применению полученных знаний, способам адаптации к профессиональной деятельности в современном мире.

Главное в стратегической линии организации самостоятельной работы студентов в вузе заключается не в оптимизации ее отдельных видов, а в создании условий высокой активности, самостоятельности и ответственности студентов в аудитории и вне ее в ходе всех видов учебной деятельности.

Простейший путь - уменьшение числа аудиторных занятий в пользу самостоятельной работы - не решает проблемы повышения или даже сохранения на прежнем уровне качества

173

образования, ибо снижение объемов аудиторной работы совсем не обязательно сопровождается реальным увеличением самостоятельной работы, которая может быть реализована в пассивном варианте.

Мотивационным фактором в интенсивной учебной работе и, в первую очередь, самостоятельной является личность преподавателя. Преподаватель может и должен помочь студенту раскрыть свой творческий потенциал, определить перспективы своего внутреннего роста.

Ключевой фигурой реформ образования является преподаватель, поэтому темпы и характер модернизации образования зависят от преподавательских кадров и руководителей вузов и от специфического менеджмента их отношений. Для руководителей вузов знания о мотивации трудовой деятельности профессорско-преподавательского состава имеют основное значение еще и потому, что статус вуза, его престиж, конкурентоспособность зависят от качества выпускников, от их востребованности на рынке специалистов. Основными же производителями качественных знаний, естественно, являются профессорско-преподавательские коллективы высших учебных заведений. Но, к сожалению, труд людей, занимающихся формированием интеллекта страны, в настоящее время не оценивается адекватно их вкладу в это развитие.

БИОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДЕГІ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТӘСІЛДЕРІ

Атанбаева Г.К., Ғалымқызы Г., Дәулет Г.Д., Молсадықызы М.М., Жумабаева А., Исаева Н.

әл-фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы,

Қазақстан, gulshat.atanbaeva.76@mail.ru

Қазіргі танда біздің Республикада білім берудің жаңа жүйесі дайындалып, әлемдік білім беру кеңістігінде енуге батыл қадамдар жасалынуда. Білім беру мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас пайда болып, оқытудың жаңа технологиясы өмірге келді. Яғни педагогикалық технология ұғымы ісәрекетімізге кеңінен еніп, қолданылуда. Қазіргі білім беру

174

саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше жан-жақты сауатты маман болу мүмкін емес. Күнделікті сабақтарда озық технологияларды пайдаланудың басты мақсаты – оқушыларға білім беру процесінде көмектесу. Оған: оқыту бағдарламалары, оқытуда қолдануға арналған электрондық оқулықтар, тексеру бағдарламалары мен тестік, өзіндік жұмыстар ерекше орын алады. Сабақта жаңа технологияларды тиімді пайдалану оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырады, шығармашылық қабілетін дамытады, сондай-ақ оқушы берілген қызықты да күрделі тапсырмаларға сыни тұрғыдан ойланып жауап беруге әрекеттенеді, қоршаған ортаны танымдық зерттеу барысында дидактикалық мақсаттар іс жүзінде асырылады.

Биология пәнін оқытуда жаңа технологиялардың тиімді әдісін алып жетілдіру барысында есте сақтауға негізделген ақыл ойын дамытатын оқуға көшу, мұғалім мен оқушының тең субьектіге түсіп, ынтымақтастықта болуын қажет етеді. Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан жобасымен танысып, оның стратегияларын өз тәжірбиелеріңізде қолданудан өзіңіздің біліктілігініздің арта түскендігін аңғарасыз. Сонымен қатар сабақтарда «кубизм», «топтастыру», «бес жолды өлең», «түртіп алу жүйесі», «венн диаграммасы» стратегияларын жиі пайдалануға болады. Оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін осындай тиімді әдістердің пайдасы бар.

Жалпы биологиялық білім беруде білім сапасын көтеретін нақты механизмдер, ол – оқыту процесіне жаңа технологияларды кеңінен еңгізу. Қазіргі кезде республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Сондықтан әрбір педагог сапалы білім беру үшін сабақты үнемі қалыптасқан формада өткізуден көрі оқытудың жаңа технологиясын, жаңа әдіс-тәсілдерін және дәстүрлі емес сабақ түрлерін өткізу тиімді. Бұл бағытта білім берудің әртүрлілігі, нұсқадағы мазмұны, құрылымы ғылымға және тәжірибегенегізделген жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар. Сондықтан оқыту үрдісіндегі жаңа әдіс-тәсілдер оқу мазмұны мен оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай таңдап алудың маңызы зор. Қазіргі таңда оқытудың озық технологияларын меңгермейінше

175

сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Сабақта қолданылған жаңа технологиялардың өзіәрбір мұғалімнің шеберлігіне байланысты әрқалай жүзеге асырылуы мүмкін.

БИОЛОГИЯ ПӘНІНЕН ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІ ӘДІСТЕРІ

Атанбаева Г.К., Төлеуханов С.Т., Маутенбаев А.А., Дәулет Г.Д., Молсадықызы М.М., Ғалымқызы Г.

әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті, Алматы, Қазақстан

Мұғалімнің педагогикалық біліктіліктілігін көтеру үрдісіне педагогикалық құндылықтарды, жаңа технологияларды шығармашылық іс-тәжірибелерді, ақпараттық мультимедиялық техникаларды пайдалану білім берудің тиімді, нәтижелі үрдістеріне жатады. Мұғалімнің өздігінен білім көтеру және бос уақытын дұрыс ұйымдастыру дербес жұмыс жоспарына сай іске асыру тікелей шығармашылыққа байланысты. Жаңа формациялы мұғалім кәсіби шеберлігін жетілдіретін жаңа стильдегі тұлғалық-адамгершілік бағыттарын, педагогикалық шындықты және ондағы үздіксіз іс-әрекетті, жүйелі түрде қабылдау қабілеттерін, пән саласындағы еркін бағытты меңгеріп және қазіргі педагогикалық технологияларды игеруі тиіс. Білім беру талаптарын өзгерту біліктілікті арттыру жүйесін жаңашылдандыру міндетін алға қояды, ал оның мақсаттарын жүзеге асыру біздің алдымыздағы міндетіміз. Білімді ұрпақ – болашақ еліміздің жарқында кемелденген көшін алға бастайтын білімді де білікті жеке тұлға қалыптасуы тиіс.

Жұмыстың мақсаты: Биология пәнінен білім сапасын арттыруда қолданылатын жаңа технологияларды салыстырмалы түрде зерттеу.

Жұмыстың міндeті: Биология пәнінен оқушылардың білім сапасын арттыруда жаңа технологиялардың тиімді әдістерән қолдану арқылы бәләм сапасын арттыру;

Биология пәнінен оқушылардың білім сапасын арттыруда қолданылатын жаңа технологияларды дәстүрлі оқыту әдістерімен салыстыру.

176

биология пәнінен оқушылардың білім сапасын арттыруда қолданылатын жаңа технологияларды оқу үрдісіне пайдалану.

Орта буын мектептердегі жаңа технологиялар бйынша оқытудың әдіс тәсілдерін қолдана отырып, оқушылардың пәнг қызығушылығын арттырып, білім сапасын арттырудың әдістерін аныктап, нәтижесіне сай нормаларды қадағалап, ұсыныстарымызді білдіру.

Жаңа технологиялық бағдарламаның модулдерін кіріктіре отырып сабақ жүргізуді зерттеудің нәтижесінен алынған ғылыми мәліметтерге талдау жүргізіп, тұжырымдап, нәтижесі бойынша мектеп оқушыларының білім деңгейінің артуы мен дамыған тұлға қалыптастыруындағы әдіс-тәсілдерге байланысты ұсыныстарымызды басқа мектептерге ұсынамыз.

Қорыта келе, жүргізілген әдіс-тәсілдердің жиынтығы жеті модулді кіріктіре отырып, білім беру барысында оқушыларды білімді, жан-жақты дамыған, өзін кез-келген ортада көрсете алатын білімді тұлға жетілдірудың жолдарын игергенде ғана мақсатымызға жетуге болады.

БИОЛОГИЯ ПӘНІН ОҚЫТУДАҒЫ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

Атанбаева Г. К., Төлеуханов С.Т., Молсадықызы М.М., Маутенбаев А.А., Дәулет Г.Д., Ғалымқызы Г.

әлФараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті, Алматы,

Қазақстан, farmen_madina@bk.ru

Модернизация стратегиясының басты мақсаты еңбек нарығының конъюнктурасына тәуелді жаңа аралас мамандықтарды игеру мен қолдана білетін әлеуметтік мобильді мен әлеметтік салауатты тұлғаны қалыптастырудағы болып табылады.

Орта мектеп оқушыларының кәсіби бағытын жаратылыстану ғылымының саласына бұру ең актуальды проблема болып табылады. Ғалымдардың ойынша соңғы онжылдықта жаратылыстану-математикалық пәндерге оқушылардың қызығуы төмендегені байқалады. Мұндай құбылыс ғылыми-техникалық жағдайларда, инновациялық процесстерде және қоғамды глобальды ақпараттандыруда

177

парадоксальды болып табылады. Зерттеулер нәтижесі бойынша сұраққа алынған оқушылардың 60,2 % бұл пәндердің болашақта қажетсіз екеніне жүгінеді. Оқушылардың аздаған көлемі (5,3%) сабақтан алған ақпаратты олар бұдан бұрын телебағдарламалар, журналдардан және кітаптардан игеріп болғанын айтады. Ал 34,5 % оқушылар бұл пәндердің қиындығына және өздерін қиын тапсырмалармен бас қатырғысы келмейтінін айтады.

Қазіргі таңда құрастырылған таңдамалы пәндердің ішінде, жалпылама потенциалға ие, оқушыларды пәнді тереңдете оқуға бағыттайтын фундаментальды және методологиялық мағынасы бар курсттар өте аз. Бұл мәселенің орнын толтыру үшін биологиялық білім беруде «Геронтологияға енгізу» таңдамалы курсын шығаруды ұсынамыз.

Бұл курсты енгізудегі басты мақсат оның теориялық және қолданбалы сипатын игере отырып, анализ жасау, салыстыру, анықтау, атау, түсіндіру, ақпаратты түрлендіру және де оны жалпылап, систематизациялауды үйрену.

Алға қойған мәселелердің шешімін табу үшін келесі зерттеу әдістерінің кешенін ұсынамыз: теориялық - ғылыми және оқуметодикалық әдебиеттеріне анализ; зерттеу нәтижесін жалпылау және систеатизациялау; эмпирикалық – қалыптастырушы эксперименттер; жаңа технологияларды қолдану және педогогикалық бақылау; математикалық – экспериментальды мәліметтерді статистикалық өңдеу, эксперимент нәтижелерін графиктік және таблицалы интерпретация, ранжирлеу.

Жоғарғы сынып оқушыларын биологиялық дайындауда оқу материалының систематизациясының жетіспеушілігі қажетті нәтижеге жетудегі практикасы қиындатуда. Қорыта келе, биологиялық білім беруді кәсіптендіруде таңдамалы курстарды шығаруда объективті қажеттілік туындап тұр, бұл курсттар белгіленген жетіспеушіліктерді жоюға, және де оқушылардың білімін тереңдетуге және олардың дағдысын жақсартуға бағытталған.

178

ИЗУЧЕНИЕ МОРФОФУНКЦИОНАЛЬНЫХ ПОКАЗАТЕЛЕЙ ГОРОДСКИХ И СЕЛЬСКИХ СТУДЕНТОВ

1БазарбаеваС.М., 1Динмухамедова А.С., 2АйзманР.И.

1 Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилёва, 2 Новосибирский государственный педагогический университет, ssdarina@mail.ru, dinmukhamedova_as@enu.kz

Внастоящее время подчеркивается необходимость проведения комплексных исследований морфофункционального статуса обучающихся, которые позволяют на донозологическом уровне осуществлять оценку текущего состояния и структурнофункциональных сдвигов в деятельности систем организма в период адаптации к обучению в зависимости от предшествующих условий жизни (Ю.В. Смирнова, Д.З.

Шибкова, 2008; О.Г. Литовченко, 2009, Шибкова, П.А. Байгужин, 2011, Р.И. Айзман с соавт., 2012).

Всвязи с этим целью исследования является изучение морфофункциональных показателей городских и сельских студентов.

Проведено комплексное изучение морфологических и функциональныхпоказателей организма юношей и девушек 17 – 18 лет. Всего было обследовано 400 студентов, обучающихся в Северо-Казахстанском государственном университете им. М. Козыбаева (200 юношей и 200 девушек).

Результаты исследования показали, что имеются выраженные межгрупповые и индивидуальные различия. Антропометрические исследования тотальных размеров тела установили целый ряд соматических особенностей, которые определяются значительным влиянием места прежнего проживания. Более высокие значения массы тела и окружности грудной клетки имеют сельские жители обоего пола. Длина тела выше у городских жителей во всех исследуемых группах. Проведенная оценка массо-ростового соотношения (по индексу Кетле) у девушек показала, что во всех исследуемых группах индекс находился в пределах возрастно-половой нормы, однако он был достоверно ниже в группе городских студенток, что свидетельствует о менее плотном телосложении девушек

179

данной группы по сравнению с другими. Индекс Пинье больше у городских студентов, что объясняется более высоким ростом и меньшей массой тела. Причем у юношей он соответствовал гиперстеническому, а у девушек – нормостеническому типу телосложения. Наши исследования показали, что городские студентки имеют нормостеническое телосложение, в то время как у сельских девушек наблюдается тенденция к гиперстении.

Оценка ручной динамометрии студентов в зависимости от места проживания показала, что сельские юноши и девушки имеют более высокие показатели силы правой и левой рук по значению кистевого индекса городские студенты отличались более низкими показателями, чем сельские. Сравнительный анализ жизненной емкости легких (ЖЕЛ) студентов показал, что более низкие показатели ЖЕЛ имели городские студенты. Сравнение среднестатистических значений объемной характеристики дыхательной системы позволяет констатировать, что ЖЕЛ у студентов в основном ниже, чем возрастные должные значения нормы. Оценка среднегрупповых показателей систолического артериального давления (САД) у студентов в зависимости от места проживания показала, что городские имели более низкие значения, тогда как у сельских девушек уровень САД был достоверно выше. Отличий по показателю САД у городских и сельских юношей не выявлено. Оценка показателей диастолического и пульсового артериального давления в исследуемых группах свидетельствует о более высоких величинах этих показателей у сельских студентов, особенно, это проявляется у девушек.

Таким образом, проведенный сравнительный анализ средних интегральных бальных оценок экспресс-оценки уровня физического здоровья студентов 1 курсов в зависимости от места проживания показал, что у студентов, приехавших на обучение из села уровень здоровья выше, чем у их городских сверстников.

180