69
.pdfболған Аллаға ғашық болса «сәкине» яғни, жүрек тыныштығын алып келеді. Бұл туралы Исауидің: «Ғашық болсаң, ғашық жолында фәнә болғыл», – деп жырлағандай, ғашықтың жемісі – ФӘНӘ. Осы жолда барша қиындықтарға шыдауға, жалындаған оттың азабына төзуге дайын екендігін, өмірдің бар мәнідеосыәлемментікелейбайланысты.Олқандайәлем?Ол – түпсізмашұқәлемі.Нәзікжүрекөзінің «машұғын»яғни,ғашығынтаппайыншатынымтаппайды.Машұқтыңсыртындаайтылғансөз– боссөз, машұқтың сыртындағы қайғы, жылау – құр еңіреу. Барлық сезім мен толғау дүниесін ғашықтық әніне айналдырады. Айналдырады да, бұдан былай отырғанда да,тұрғанда да тек Оны ғана ойлайды...
Онымен жүздесеміндеп қиялдайды... Оны іздейді... Оған жету үшін қайтаданОған бет бұрған көкжиекті бақылайды... Әрбір құбылысты
Оның шақыруы деп қабылдайды және қайта айналыпкеліп, Оған жалбарынып жалынады... Өмір бойыОныңқұзырындақалуғабекемденедіжәнеаузынашыпбірдеңеайтқысыкелгенде,Олтуралығана әңгіме етеді. Әңгімесінтоқтатып, Онымен ғана сырласатын болады. Бұл ретте Абайдың да жырлағаны мәлім:
Жүрегі жұмсақ білген құл Шын дос таппай тыншымас. Пайда, мақтан бәрі –тұл, Доссыз ауыз тұшымас.–[1, 120 б]
деп, Жаратушыны Шын досқа теңеп оны таппай тыншымайтындығы, онсыз ауыздағы сөздің дәмі жоқ екендігін көрсетті. Исауи: «Ғашық құлдар бұл дүниені көзге ілмейді» деп, ғашықтардың дүние ісіне араласпайтындығын айтқан. Себебі, дүние – Жаратушы мен жаралғанның арасындағы негізгі бөгет.
Жаратушыға деген ұлы махаббатты жырлаған Иасауи өзінің ғашықтық жолында естен танып, мәжнүн болғанын бірнеше жерде айтып өтеді.
Ғашық саудасы кімге түссе рәсуа қылар, Сәуле шашып, Хақ өзіне ғашық қылар, Мәжнүн сипат ақылын алып, Ләйлі қылар, Алла хақы бұл сөздердің жалғаны жоқ. –
деп,өзінбетбақдаланыкезіпжүргенМәжнүнгетеңеген.«Мәжнүн»арабтілінде«жынданған»деген сөз болса, сол тілде «Ләйлә» – «түн» деген мағынаға ие. Сопылардың түсінігінде Мәжнүн – ақиқатты іздеп Хақ жолына түскен адам болса, Ләйла жұрттың барлығын өзіне Мәжнүндей ынтық ететін Алланыңбіркөрінісі.Сопылықтанымда«Ләйла»бейнесімұсылманшаиманикуәліктіңқысқарғантүрі болуы мүмкін. Себебі, «Лә иләһә иллә Аллаһ» зікірін көп қайталап айта бергендіктен, «Ләйлә» деп ықшамдап алған болса керек. Ал Шаһкәрім болса:
Менің жарым қыз емес, Хақиқаттың шын нұры. Оны сезер сіз емес, Көзге таса бұл сыры...
Көрем десең жарымды, Мас бол, жүрек тазала. Өртеп жібер барыңды,
Қарсы ұмтылып қазаға.[7, 93 б]
Шаһкәрім бұл өлеңінде Жаратушыны – Жар деп алған. Ахмет Иасауи өз шығармаларында Хақ деп алған. Жалпы сопылар өздерінің сүйіктісін Құдай деп алған, ал өлетін күндерін тойға теңеген, оның сыртындағы алғашқы түнін Алланың дидарын көрген күнмен теңеген.
Қожа Ахмет Исауи «Диуани хикмет» еңбегінде «ғашық» сөзін 200 ден аса жерде қолданған. Шығармасының барлығы Жаратқанға ғашық болып өтіп, Хақ жамалын көру.Кез-келген адам ғашық бола бермейді, болған күннің өзінде Жаратқанның дидарын көру әрбір сопының маңдайына жаза бермейтін бақ.
Барлық осы ерекшеліктерімен қоғамның әр сатысына Исламды үндеген тасаввуф халықтың әлеуметтік тұрмысы жақсарғанкездеріндегі жалқаулықтары мен босаңсуларын бөгеп, қоғамныңсергектігін арттырып, басқыншылық пензұлымдыққа толы қиын-қыстау кезеңдердің былықшылықтарымен күйзелістерінің арасында тарылып, қысылған көңілдерге Жаратушының мейірім шуағын ашып, тыныс алдырды. Әрі жабырқаулыкөңілдер мен шаршаған саналарға жұбату, кеуіп қалған рухтарға кәусәр суы бола білді. Ол тағы бір жағынан көркем ахлақпен ғибадатта шыңға жеткен
211
жандарға қарапайымдылықты,«ештік» сезімін ұсынып, менмендік пен тәкаппарлыққа жәнемақтаншақтыққа салынуына тосқауыл болған. Ал, екінші жағынан Монғол шапқыншылығынан кейін Орта Азия мен бүкіл Анадолыныжаулап алғаннан кейін пайда болған қайғықасіретті,тынышсыздықты сейілтіп, жұбатушы ретінде сол дәуірде, сопылық әдебиеттің күш-қуат тапқаны және үлкен қызметтератқарғаны тарихи шындық.
Пайдалынылған әдебиеттер
1.Абай Құнанбайұлы. Шығармаларының екі томдық жинағы. 1-том: Өлеңдер мен аудармалар. – Алматы: Жазушы,
2005. -296.
2.Ахмет Иасауи. Диуани хикмет. 20 томдық «Әдеби жәдігерлер» сериясы. 6-том. – Алматы: Таймас, 2008. -488 бет.
3.Әбдірәсілқызы А. Қожа Ахмет Йасауидің ақындық әлемі. – Алматы, 2017. - 264 бет.
4.Әділбаев А.Ә. Саңлақ сахабалар, – Алматы, 2010. - 336 бет.
5.Баранов Х.К. Большой арабско-русский словар: в 2-х тт. –9-е изд., – Москва, 2000. - 456 стр.
6.Қыдыр Т. Ченари А. Түркістанның пірі – Қожа Ахмет Иасауи. – Алматы, 2018. - 179 бет.
7.Шәкәрім Құдайбердіұлы. Шәкәрім: ғылыми-танымдық басылым. , – Алматы, 2013. - 441 бет.
Тәжібай Шұғыла
әл-Фараби атындағы ҚазҰУ «Шетел филологиясы: корей тілі» мамандығының 4-курс студенті Ғылыми жетекші:
аға оқытушы Амирбекова У.А.
КЛАССИКАЛЫҚ ӘДЕБИЕТ ЖАНРЛАРЫ: ПХАНСОРИ ЖӘНЕ ТЕРМЕ НЕГІЗІНДЕ САЛЫСТЫРУ
Әдебиет – бұл терең мұхит тәрізді үлкен әлем. Мұндай тұңғиықты әлемді танып, қызығына бату үшін әдебиеттің бір бөлігі болып табылатын әдеби моноспекталь негіз болмақ. Классикалықәдебиет пен театрдың интеграциясы, яғни мұндай өнер аралық сұхбат, сөз өнері шығармаларын талдауда әртүрлі тәсілдерді меңгеруге мүмкіндік береді[1, 577-583].
Қазіргізаманғымоноспектакльдіңнегізінқалағандарболыпаңыз-жырайтушылар,батырларжыры мен эпикалықән орындаушылары саналады. Жалпы аңыз бен жыр-терме өнері ежелгі адамзат мәдениетініңпайдаболуымен,яғнитайпалықсалт-жоралықпендіндікдәстүрлерденөзбастауыналған деген пайымдаулар бар. Бір жорамалдар бойынша ең ежелгі аңыз-жыр айтушылар ретінде ежелгі грек орындаушыларын, яғни эпикалық грек әндерінің авторлары – рапсодтарды санасақ болады. Олар эпикалық шығармаларды шекті аспап-кифардың сүйемелдеуімен орындаған болатын. Уақыт өте келе музыканың дамуымен эпикалық мелодиялардың монотонды орындаушылығы тыңдармандарды толыққанағаттандыра алмады: музыка неки бір аспаппен сүйемелденуін тоқтатып, әншілік «рецитация»-мен алмасып, оған қоса ақын, не рапсод шекті аспаппен тек өнер көрсету барысында ғана қолданған. Оның себебі орындаушы сол аспап арқылы өз даусын бабына келтіруде болатын. Рапсодтардың тарихи еңбегінің бірі – олардың жазба өнерінің, яғни қағаз бетіне ақпаратты түсіру заманына дейінгі уақытта ағартушылыққызметін атқарғандығында болып табылады. Рапсодия – (муз. «рапсодия» халық жырлары тақырыптарына жазылған музыкалық шығарма) театр өнерінің бір бөлігі болатын; Рапсод (орындаушы) дене қимылын жақсы меңгеріп қана қоймай, сондай-ақ драмалық актер да болуы тиіс еді. Сахнаға шығар алдында рапсод түрлі-түсті, шұбар-ала киім мен басына алтын гүл тәжін киген. Және оныңсөйлеу мәнерітрагедиялықактерлардыңдекламациясын(көркем мәнерлеп оқу) еске түсіретіндей болған.
Мұндай эпикалық шығармалардың орындаушылары мен жазушылары тек ежелгі грек мәдениетінде ғана емес, сондай-ақ басқа да көптеген мәдениетте кездеседі. Белгілілердіңқатарында ежелгі орыс аңыз-ертегішілері, қазақ жыршылары, түркмен бағшилары, хакасс(Ресейдің оңтүстік Сібірінде қоныстанған түркі халық) хайджилары, армян ашугтары және т.б. жатады. Бұлардың барлығы эпикалық көнелікті ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп жүрген дәстүрлі сақтаушылар болып табылады.
Жыршылықтыңөзіндікбіртүрінекорейфольклорлық-эпикалықжанр– «пхансори»дажатады.Кей деректердебұлжанрды«корейоперасы»дептеатайды.Кореяныңұлттық«Кугак»(ұлттықмузыка-кор. т.) орталығы құрған «стандартты корей тілі сөздігі»-не сүйенсек, «Пхансори»-дің анықтамасы келесідей:
212
«‘ ’ ( ).»
Яғни, «Пхансори»( кор. т.) бұл бір «Сориккун» ( кор. т.- әнші не орындаушы) мен
бір «Косу» ( кор. т.- дабылшы)-ның бірге әуезді өрбітіп, актерлік ойын арқылы мазмұнды жеткізетін корей классикалықәдебиет жанры болып табылады. Пхансори – бұл Кореяда ХVІІІ ғасырда Чосон (1392-1910) династиясының билігі кезінде мемлекеттің оңтүстік аймақтарында пайда болған өлең-жыр өнері. Кей деректерде бұл жанр XVII ғасырда дүниеге келді дегенімен де, ресми қағазға түсірілген уақыт XVIII ғасыр болатын. Ұзақ уақытты жыр-әңгіме дабылдың сүйемелдеуімен және оның ырғағына қарай орындалады. Ал әнші болса әңгімедегі әрбір кейіпкерді сомдап, әңгіменің сюжетін суреттейді. Бұл жанр ерекшелігінің бірі еуропалық әңгімелеу, не жырлау өнерінен өзгеше, пхансори корей шаманизмінен үлкен әсер алған. Оның себебі корей шаманизмінде қолданылатын ән айту өнері корей әдеби фольклорында кеңінен қолданылуында жатыр [2, 8-10].
Негізінен пхансори - «пхан» ( кор. т.)-‘алаң, яғни көпшілік жиналған орын’ және ‘ән’-ді білдіретін «сори» ( кор. т.) дейтін екі сөзден құралған. Яғни, көпшілік алдында орындалатын ән
дегенді білдіреді. Пхансори құрамындағы пьесаларды бөлек «мадаң» ( кор. т.) деп атайды. Пхансоридің құраушы бөліктеріне «чхан»(ән), «анири»(речитатив) және «паллим»(ым не ишара дене қимылы) жатады. Пхансори орындауға тек әнші ғана емес сондай-ақ дабылшы да қатысады. Дабылшы шығарма орындалып жатқан кезде әншіні қолдау мақсатында түрлі одағай яғни «чхуимсэ»-ні айтады [3, 14]. Пхансоридегі пьеса, яғни айтылатын бір оқиға «мадаң»-ның 12 шығармасы болған еді. Алайда, түрлі сыртқы факторлар әсерінен қазіргі уақытта тек 5 шығарма ғана сақталып қалды. Олар «Чхунхян туралы жыр» — Чхунхян га, «Сим Чхон жайлы жыр» — Сим Чхон га, «Қызыл қорған жайлы жыр» — Чокпёк га, «Су асты сарай жыры» — Сугуң га және «Хынбо жайлы жыр» — Хынбо га. Мұндай жырлардың өздері бірнеше бөлімнен тұратындықтан, пхансори әдетте 7-8 сағат бойына орындалады. Ал пхансоридің мазмұнына тоқталсақ, жоғарыда айтылып кеткен жырлардың барлығы өз астарында белгілі бір тәрбиелік мағына мен философиялық ой-тұжырымдарды сақтап тұр. Мысалы, Чхунхян жайлы жырда қайсарлық пен адалдыққа тәрбиелесе, Сим Чхон жайлы жырда ата-анаға деген махаббат пен құрметке тәрбиелейді. Бұдан бөлек Чокпёк га жырында жаумен шайқаста елді қорғаған, ерлік көрсеткенбатырларжайлыоқиғабаяндалады[5].Қорытындылайкеле,пхансоридеэпостық– батырлар жырларының болғанын ғана көрсетіп қоймай, сондай-ақ жастар тәрбиесіне үлкен көңіл бөлінгендігін аңғара аламыз.
Ендігі кезекте қазақ классикалық әдебиетінің жыр өнеріне тоқталсақ. Қазақ әдебиеті терминологиясында жыршыны халық арсынан шыққан қарапайым орындаушы ғана болса, жырау, керісінше,жан-жақтықызметатқарғандарындытұлға.Жырауларханның«оңқолы»,кеңесшісіболған, ол бүкіл халықтың мүддесін қорғаған. Өмірдің қиын-қыстау кездерінде халықтың алдына шығып, өткен замандағы батырлардың ерлігін мысалға келтіріп жырлаған, сол арқылы халыққа ақыл-кеңес беріп, ерлік пен бірлікке шақырған. Кей кездерде жыраулар әскери қолбасшы да болған.
Жырау өнерінің дамыған кезі – XIV-XV ғасырлар. Бұл қазақ тарихында хандықтар қалыптасқан кез. Көптеген жыраулардың есімі сол заманнан бері тарихта сақталған, олар Асан қайғы, Қазтуған, Бұхар жырау, Базар жырау, Қашаған, Мұрын жырау, Майлықожа және тағы басқалары [6].
Жыраулар мен жыршылар жан-жақты дамыған өнер иелері. Әсіресе, олардың суырып-салмалық шеберлігі, есте сақтау мүмкіншілігі, актерлық дарыны мен музыкалық қабілеті зор. Эпикалық шығарманың орындау тәсілі – әуендетіп айтылатын жыр (речитатив). Орындау кезінде жыршылар эпостың сюжетіне, кейіпкерлердің мінез-құлқына қарай орындау мәнері мен музыкалық әуендерді өзгертіп отырады. Және орындау ұзақтығы 8-10 сағат шамасына теңеледі. Қай жыр болмасын жыршы не жыраудың «кеште бастаған жыры таң атқанда біткен-ді» дегендей жолдарын кездестіруге болады. Бұдан бөлек эпостың мазмұнына сәйкес көңіл айту, жоқтау, сыңсу сияқты ғұрыптық әндерді де қосып отырған.
Қазақ эпосы батырлар жыры және тұрмыс-салт (немесе лирикалық) жыры болып екіге бөлінеді. Батырлар жырында көбінесе негізгі кейіпкердің ерлігі баяндалады. Алпамыс, Қобыланды, Ер-Тарғын, Қамбар батыр сияқты кейіпкерлер өз отанын жаудан қорғаған, елін басқыншылардан азат еткен тұлғалар. Негізгі кейіпкердің батырлығы, жаумен соғысуы лирикалық эпоста да кездеседі, бірақ тұрмыс-салт эпосының негізгі тақырыбы батырлық емес, кейіпкерлердің бір біріне деген сүйіспеншілігі, өзара махаббаты, шынайы сезімдері («Қыз Жібек», «Қозы Көрпеш – Баян Сұлу», «Сұлушаш», «Мақпал қыз» эпостары) [7].
Аса көлемді эпикалық шығармалар бірнеше күн бойы орындалған. Тыңдаушылардың назарын ұстауүшінэпостыңалдынданемесебөлімдерініңарасында терме, толғау,арнау,өсиет,мысал, нақыл
213
сөз сияқты кішігірім шығармалар орындалып отырған. Бұл шағын шығармалардың мазмұны көбінесе философиялықтүрдеболыпкеледі.Зерттеушілеролардыэпосқадейінпайдаболғанжәнесоныңнегізін қалаған жанр деп есептейді. Бірақ, бұндай шығармалар қазіргі кезде де шығып жүргені белгілі. Қазір олар, көбінесе, эпостан бөлек, жеке шығарма ретінде орындалады. Күрделі эпос пен шағын эпикалық шығармалардың тақырыптары, мән-мағынасы бірдей болып келеді. Олардың негізгі мазмұны – жастарға тәлім-тәрбие, үлгі-өнеге беретін нақыл сөз, философиялық ой-тұжырымдар. Бұл шығармаларда жалған дүние мен мәңгілік өмір, жақсылық пен зұлымдық, адам өмірінің құндылығы мен мақсат-міндеттері сияқты тақырыптар қозғалады.
Жоғарыда айтылған ақпарат негізінде Пхансори мен Жыр-терме өнерін салыстырсақ, көзге бірден түсетінбірнешеұқсастықтыңбарынкөреаламыз.Еңалдымен,бұлекіжанрдың мазмұндықұқсастығы. Яғни өнегелі ұрпақ тәрбиелеумақсатын қойған екіел халықтарыныңданалығын аңғарааламыз. Келесі кезекте, пхансори мен жыр-терменің орындалуында дей аламыз. Біріншіден, екі жанрда да орындалу барысында музыкалық аспап қолданылады. Екіншіден, шығарманы орындау уақыты өте ұзақ болып келеді.Әрине,жырменпхансориорындаубарысындаүзілістербар.Пхансоридебұлмадаңарасындағы үзіліс болса, жыр-терме өнерінде бұл мақам арасындағы үзіліс болып табылады. Келесі, айырмашылықтарына тоқталатын болсақ, бұл жанрлардың пайда болу уақыты екі түрлі. Қазақ әдебиетінің жыр-терме өнерінің бастауын ХІV-ХV ғасыр деген жорамал бар болса, пхансориді ХVІІІ
ғасыр деген жорамалдар бар. Алайда, бірнеше ғасыр айырмашылық болғанымен де бұл жанрлар екі ел әдебиетінде де көне әрі құнды мәдени мұраға айналды.
Пайдалынылған әдебиет тізімі:
1.Юдушкина О.В. «Литературная медиа игра - путь к развитию одаренности. - Гуманитарное пространство.» - 2016. -
Т.5. - №4. - 577-583 б.
2.Ким Тхэ Гон. Корей шаманизмі. (Хангук-ый мусок). Сеул, 1991 (корей тілінде). 8–10 б.
3.NationalCenter for Korean Traditional Performing Arts. Кorean traditional music and dance. Seoul, 1999. 14 б.
4.Корей әдебиеті бойынша лекция жинағы. (Хангук мунхак кане). Сеул,
1994 (корей тілінде). 84–86 б.
5.Ким Тон Гук. Корей әндерін зерттеу. (Хангук каё-ый-ёнгу). Сеул, 1961 (корей тілінде)
6.Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.
7.Г. Умарова, С. Шарабасов. Қазақ әдебиетінің тарихы — Астана, 2011 ж.
Тәжіғұлова Г. Қ.
әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Шығыстану мамандығының 1 курс магистранты (корей тілі) Ғылыми жетекшісі:
аға оқытушы Амирбекова У.А.
ХХІ ҒАСЫРДАҒЫ КОРЕЙ ЖАЗУШЫЛАРЫНЫҢ ШЫҒАРМАЛАРЫНДА ОТБАСЫ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫНА ЖАСТАРДЫҢ КӨЗҚАРАСЫНЫҢ КӨРІНІСІ
(Кун Суук Шиннің «Анам саған аманат!» романы негізінде)
Бұл мақала ХХІ ғасырдағы жазылған көркем әдебиеттің көрнекті өкілі Кун Суук Шиннің шығармашылығына арналады. Мақалада автордың қысқаша автобиографиясына шолу жасалып, корей әдебиетініңжаңарукезеңіменХХІғасырдағыәдебиетіқысқашабаяндалады.Соныменқатар,«Өтінем, анама қарайлап жүрші» романының кейіпкерлерінің әрекеттері суреттеліп, ананың қоғамдағы, отбасындағы рөлі мен қажеттілігі бейнеледі. Уақыттың тым асығыс өтіп қана, қоймай, өмірдің біз күтпеген тосын сыйлары барын автор еске салады.
«Әдебиет» сөзі ғылымға арабтың «асыл сөз» атты сөзінен енген, әлеуметтік мән мағынасы бар, халықты бір игі іске тәрбиелейтін, өмірдің шындығын көрсететін туындылардың жиынтығы. Әдебиеттегі шығармалар мазмұнына қарай әрқилы болып келеді. Саяси, ғылыми, техникалық және көркем әдебиет. Осылардың ішіндегі халыққа түсінікті әрі кең таралған түрі деп көркем әдебиетті айта аламыз.ҚазағымыздыңмаңдайынабіткенәдебиеттанушылардыңбіріАхметБайтұрсынұлыәдебиетке, «бір нәрсенің жайын, күйін, түрін, түсін, ісін сөзбен келістіріп айту өнері» деп баға берген екен. Өнердің қай саласы болмасын қиын әрі қызықты болып келеді. Алайда, өнердің ішіндегі ең киелісі әрі қиыны сөз өнері болып табылады. Себебі, халықтың барлығы ести, сөйлей алады. Демек, сөз өнерінің
214
құдіреттілігі осында. Яғни, адамның санасы мен сезімі, жан дүниесінің түйсінуі арқылы оның қоғамға қалайәсерететіндігінкөреаламыз.Әдебиеттіңзерттейтініадамдықтұлға.Бұлдегеніміз,адамдынақты тұлға ретінде асырып көрсету болып табылады. Әдеби шығармалар әрбір ұлттың ғасырлар бойы жинақталған тарихы мен мәдениетінің жиынтығы болғандықтан, белгілі ойшыл В.Г.Белинский «Әдебиеттің мазмұнын оның халқының өмірі береді» деп тұжырым жасайды. Жыл санап әдебиеттің озықүлгілеріпайдаланылыпкелетіндіктен,мұнығылымдаәдебиеттегіжаңашылдықдепатайды.Әрбір халықтың өзіне тән әдебиеті болады [1].
Корей әдебиеті - корей халқының ойлары мен сезімдерін бейнелейтін корей халқының болмысын сипаттайтын әдебиет. Қазіргі таңдағы әдебиет немесе қазіргі әдебиет тарихы деп ХІХ ғасырдың аяғынан басталып, қазіргі уақытқа дейінгі аралықты қамтыған, сонымен қатар, батыстық әдебиетті қабылдап қана қоймай, модернизацияға ұшыраған, корей тілінде жазылған әдеби стиль түрі қалыптасқан әдебиетті айтамыз. Ғалымдардың пікірінше, кэха дәуірінен бастап, корей әдебиетінің жаңа түрі негізін салып бастаған. Ол шамамен, 1919 – 1920 жылдардан бастау алып, күні бүгінге дейін жеткен. Кореядағы қазіргі әдебиет деформацияланған заманауи сана, әңгіме, ажырамас тарихта жаңа дәстүр қалыптастыратын әдебиет деп аталады және батыстың қазіргі заманғы әдеби тарихымен теңестіріледі [2].
Кореяның қазіргі заманғы әдебиеті арнайы даму үдерісінен өтті, өйткені, ол қазіргі заманғы батыстың әдеби тарихымен тығыз байланысты одан өзге, Кореяның саясатын, экономикасын және мәдениетін жаңғырту үрдісі ерекше болды. ХІХ ғасырда шетелдік капитализм Кореяға басып кірген заманауи тұйықтау қоғамының соңында, батыс әдебиетшілері корейлік заманауи әдебиетті трансплантациялау мәдениетінің сипаты ретінде таңуға мәжбүрледі. Сондықтан қазіргі заманғы корей тілінің әдебиеті классикалық әдебиетпен тікелей байланысы ретінде емес, өзіндік мәдени мұрасы болып табылатынын, бірақ субъективті өзін-өзі дамытудың себебі ретінде және ол қысқа уақыт ішінде шетелдік әдебиетті тез сіңіріп, сүзгіден өткізді деп айтуымызға болады. Кореяның заманауи әдебиеті дәстүрлі әдебиет болмаған еуропалық әдебиеттерді импорттау мен трансплантациялаудан басталды, солсебепті,олқалыптыассимиляцияменкүштісубъектіліксанаменөзін-өзібиліккеиеболужолымен жүре алмады. Яғни, Кореядағы қазіргі әдебиет корей әдебиеті тарихының бүкіл ағымында біркелкі емес шетел әдебиеті болып табылады. Ал, біртекті емес және еуропалық әдебиеттермен салыстырғанда, оның басты орнымен бірдей жағдайда жұмыс істей алмайтын ерекше қыры бар. Басқаша айтқанда, мұнда жарты ғасырдан астам уақыттан бері корей заманауи әдебиетінің ерекшеліктері талқыланып, бүгінге дейін жаңа көрініс пайда болды. Бұл жаңа көрініс Че Нам Сонның шығармашылығында пайда болып, ары қарай Ли Кван Су бұл үрдісті жалғастырған [3].
ХХІ ғасыр әдебиетінде мұндай жаңашылдық ие болған шығармалардың бірі деп Кун Суук Шиннің «Өтінем, анама қарайлап жүрші» романын айтуымызға болады. Роман авторы Кун Суук Шин көп балалышаруаларотбасындаөміргекелгенжанныңбірі.Ол16 жасындаСеулқаласынакеліп,мектепте оқып жұмыс жасап, 1985 жылы Сеул суретшілер институтын бітірген. Алғаш рет жазған «Қысқы ертегі» атты повесті үшін «Чунан» марапатына ие болған. Ал, «Өтінем, анамды қарайлап жүрші» романы үшін, Азиялық мемлекеттер арасында өтетін байқаудабасжүлдеге иеболған тұңғыш Оңтүстік Кореялық азаматша. Бұл роман Кореяда 2009 жылы жарық көрген. Кореяда сұранысқа ие болғандықтан, бірнеше жылдың көлемінде 6 – дан астам тілге аударылып, оқырманның жүрегінен орын алған. ТМД мемлекеттері үшін 2012 жылы орыс тіліне аударылған [4].
Жалпыбұлроманныңнегізгіидеясы,атыайтып тұрғандайананы ардақтауғашақырады.ХХІғасыр рухани құндылықтардан гөрі жастардың материалдық құндылықтарға мән беріп, соның құлы болып кеткендігінің айқын дәлелін көрсетеді. Қандай ғасыр болсын, батыр да, ақын да анадан туған. Ана осы әлемдегі ең аяулы, ең ардақты, асыл жан. Бұл шығарманы жаза отыра автор, бүгінгі қоғамда өзекті мәселені қозғайды. Шығарманың басты кейіпкері Пак Соньюдің өмірін баяндап, соның өмірі арқылы қоғамдағы ананың рөлін,тоқталыпкетерболсақ,ана баланыөміргеәкеліп,бағыпқағып, өсіріп, қандай қиыншылық болса да баласының жағдайын жасау үшін бәріне баратындығын, өздері қалап тұрса да, баласының қызығушылығын, қажеттілігін бірінші орынға қоятындығын ашып көрсеткен. Романның қысқаша мазмұныбылайша басталады.Үлкенотбасы Сеулгежақын бірқалада тұрады. Уақыт өтекеле басты кейіпкер Пак Соньюдың балалары қалаға көшіп, отбасылы болады. Ал, Пак Сонью жолдасымен бірге селода тұрады. Балалары айтулы мерекелерде ғана ата – аналарына қонаққа келіп, басқа уақытта өз тірліктерімен Сеулде болады. Арасында анасының туған күніне келетін балалары, аналарының айтуы бойынша, енді тек әкесінің туған күнінде ғана бір мәрте қара шаңыраққа келіп, ата – анасының туған күндерін тойлайтын болып шешеді. Күндер өтеді. Әдеттегідей, балаларына бара жатып, басты кейіпкер Пак Сонью Сеул вокзалында жоғалып кетеді. Осылайша, шығармада балаларының анасы туралы айтқан монологтары суреттеледі. «Қолда бар алтынның қадірі жоқ» дегендей, адамды
215
жанымыздажүргендеқадірінбілмей,жоғалтыпалғансәттеғанаесімізгетүсіріп,өкінетіндігіміз,жалпы қарбаласқоғамдабірбірімізгехабарласып,уақыттабаалмайтындығымыздыңбарлығыосышығармада баяндалады.БірқызыанасыПакСоньюдыңәпкесіненайырылып,көптенберіренжіпжүргенағасымен қауышқандағы сәтн еске алады. Адам баласы болғаннан кейін, барлығы болмасы дүние үшін кейде сөз таластырып, көңілге мұң сыйлап жатады. Ал, бастарына қиындық немесе қайғы түскенде бір – біріне демеуболып,барлықөкпе – реніштіұмытып,балашақуанып,мейірімділіктанытатындығынкөрсетеді. Енді бір ұлы, анасының ешқашан ренжімей, үнемі қара шаңыраққа балалары келсе, жадырап жайнап, балалықшағындажегенбалаларыныңсүйіктіасындайындапқоятындығын,балаларыныңәрқайсысын өзінше жақсы көретіндігін бейнелейді. Әрине, әрбір ана бір баласын екінші баласынан кем көрмейді. Әрбірінің тұлға болып қалыптасқанын қалайды. Осы орайда, ана жүрегінің қаншалықты кең екендігін көруімізге болады [5].
Қорыта айтқанда, бұл шығарма адамды рухани тұрғыда баюға, сонымен қатар, өмірдің мәнін түсініп, уақыттың көзді ашып жұмғанша өте шығатындығын айтады. Біз күткендей өмірде ештеңе мәңгі болмайтындығын осы шығарма арқылы автор жеткізгісі келген. Бұл шығарманы оқып отырған әрбіржасжеткеншекөзінкөреалады.Сондықтанда,автордыңнегізгіайтпақойы ата - ананыңқадірін біліп, солардың біз үшін жасаған еңбектерін бағалап, үміттерін ақтау басты парыз дегенді негіздейді.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1.https://adebiportal.kz/kz
2.http://kazorta.org/koreya-debieti/
3.https://www.nl.go.kr/ask/infoguide/view.jsp?recKey=5616837&mode=all
4.https://fem-books.livejournal.com/300527.html
5.https://mybook.ru/author/kun-suuk-shin/pozhalujsta-pozabotsya-o-mame/
Умешова Меруерт
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, шығыстану факультеті, Қиыр Шығыс кафедрасы Шетел филологиясы,4-курс студенті Ғылыми жетекші:
Ph.D., доцент м.а. Ахапов Е.А.
ЖАПОН ТІЛІН ҮЙРЕНУ БАРЫСЫНДАҒЫ МАНГАНЫ ҚОСЫМША МАТЕРИАЛ РЕТІНДЕ ҚОЛДАНУ
Тілді оқу барысында әрбір адамда түрлі сұрақтар мен қиындықтар туындайды. Кей кездері ондай сұрақтарға жауапты оқулықтардан табу қиындық туғызады. Осындай жағдайларда оқулықтан бөлек материалдарды қарастырған жөн. Қазіргі таңдағы тілді үйретуге арналған оқулықтарда, оның ішінде жапон тілінің оқулықтарында да, барынша түрлі өмірлік жағдайларды, жан-жақты сфераларды қарастырып, сондай кездері қолданылатын фразалар мен грамматиканы оқырманға жеткізуге тырысады. Алайда, солай бола тұрғанымен оқулықтар көбіне базалық білімді ғана береді. Ал кітап, журнал, видео, кино сияқты қосымша материалдар тілді сезіне білуді, тілді практикалық тұрғыда қолдануды үйретеді.
Көптегентілдердекездесетінөзіндіклингвистикалықвариациялары(мысалға,диалектсөздер,әйел менерлердіңсөйлеустилі,жастартілі)қазақжәнеорыстіліменсалыстырғандажапонтіліндеанығырақ байқалады. Сол себепті, жапон тілін үйрену барысында оқулықтармен қатар қосымша материалдарды қолдану тілдің ерекшеліктерін жетік меңгеріп, тілді үйренуші оларды өмірде еркін қолдана алуына септігін тигізеді.
Жапон тілін үйрену барысында кино, музыка, кітап сияқты стандартты қосымша материалдарды қолдануға болғанымен, жапон мәдениетінің ерекшелігі болып табылатын аниме және манга ресурстарын қолдану әлде қайда тиімдірек. Зерттеу барысында 2019 жылы қаңтар айында Қазақ Ұлттық Университетінің жапон тілін үйренуші студенттерінен алынған анкетаның нәтижесіне орай аниме мен манга тілді жетілдіруге арналған қосымша материалдардың ішінде бірінші және екінші орынды иеленді. Жапон тілін үйренушілерден басқа да адамдардың жүрегін баурап алған жапондық аниме мен манга қазіргі таңда өте танымал.
Сонымен манга дегеніміз не? Манга - сюжетті суреттер мен диалогтардың арқасында жеткізуге бағытталған жапондық комикс түрі десек те болады. Қазіргі таңдағы манга стильдік құрылымы жағынан американдық комикстар ықпалына түскенімен, манга өнер түрі ретінде Жапонияда
216
америкалықмәдениеттіңкелгенінедейіндеболған.Басқашаайтқанда,қазіргітаңдағымангажапондық дәстүрлі көркем өнер түрі мен шетелден келген, яғни батыстық комикс құрылымының симбиозы болыптабылады.[1]Әрбірманганың жазылу,салынустилімангаканың(манганықұрастырушыавтор) өзіндік ерекшелігіне сай түрлі болуы мүмкін. Алайда, барлық мангаға тән болатын құрылымдық элементтер бар: сюжет, оқиғаның болып жатқан жері көбіне суретпен беріледі, оқиға барысы кейіпкерлер арасындағы диалогке сай өрбиді, ал автор сөзі көбіне басты кейіпкердің, немесе автор ретінде келтірілген кейіпкердің монологі ретінде келеді. Манганың жазылған жанры, қозғалған тақырыптары, оқырмандарының орташа жасына байланысты категорияларға жіктегенімен, олардың тым көп болуы бірегей категорияларды құрастыруды қиындатып отыр. Дегенмен мангалардың саналуан болып келуі манганың мазмұнында жапондық салт-дәстүрді, мәдениетті, күнделікті өмірді, тіпті жапон тарихын да қозғаған шығармаларды кездестіре аламыз.
Тілді үйрену барысында текстік материалдарды қарастыру сөздік қорды көбейтіп, дұрыс сөйлем құрауды үйретіп, жылдам оқуға баулиды. Алайда, кітаптар барлық деңгейдегі үйренушілерге қолдануға келе бермейді. Әсіресе жапон кітаптарының беттерінің оңнан солға қарай, ал тексті жоғарыдан төмен қарай жазылуы, яғни, ерекше құрылымы бастапқыда оқырманға қиындық туғызуы мүмкін. Дегенмен, диалогтық құрылымда жасалып, суреттік түсіндірмелері бар манга оқырманға әңгіменің мәнісін түсініп, белгілі бір тілдік айналымдардың қандай жағдайда қолданған жөн екенін түсіндіреді. Манганың да құрылымы жапон кітаптарымен ұқсас келгенімен кейіпкерлердің ойлары, сөйлеген сөздері бөлек-бөлек фигураларда жазылуы оқу барысын жеңілдетеді. Ал суреттердің болуы қай оқиғадан кейін қайсысы жүретінін жылдам анықтап, ерекше оқылу болғанына қарамастан шатаспауғакөмекбереді.[3]Соныменқатар,көптегенмангаларфуриганасыменқосажүреді.Фуригана - жапон тілінің иероглифтерінің, каналық алфавитпен жазылуы болып табылады. Фуригананың болуы әртүрлі деңгейдегі оқырманға оқу барысын жеңілдетіп, белгісіз сөздерді үйрену процессін тездетеді.
Сонымен қатар, кез келген нәрсені үйрену процессінде адамның қызығушылығы үлкен роль ойнайды. Ал қосымша материалдардың түрлілігі адамның қызығушылығына сай таңдау мүмкіндігін беріп отыр. Алайда, сондай түрлі материалдар арасында не себепті манганы бөлек алып қарастырған жөн? Оған басты себеп, манганың өзіндік түрлілігі. Алдында айып өткеніміздей, манга бір ғана жанрмен шектеліп қана қоймай, әртүрлі тақырыптарды қозғайды. Күнделікті өмір, фэнтези әлемі, детективтік оқиғалар сияқты танымал жанрлармен қатар, әлемдік әдебиетті, жапон мәдениетті мен әдебиетін, Жапония мен дүниежүзі тарихын қамтыған мангалар да аз емес. Бұл дегеніміз оқырман спорт,музыка,тарих,көркемөнержәнедетағыбасқағақызықса,сондайтематикадажазылғанманганы да таба алады. Жапондық манга әлемінің дамуы тіпті манганың түрлі сфераларда қолданылуына дейін алып келді. Ондай сфералардың ең үздік мысалы ретінде Жапон және дүниежүзі тарихи оқиғалары мен тұлғаларына арналған мангалар жинағын айта кеткен жөн. Тарихи мангалар жинағының ішінде Иисустың өміріне арналған, ежелгі Мысыр тарихы туралы мангалардан екінші дүниежүзілік соғыс
тақырыптары мен қазіргі кездегі саяси жағдайға дейінгі мангалар кездеседі. Оған қоса «
…», яғни, «манганың көмегімен түсіну» коллекциясында ауырлық күші, электрондық схемалардың
жұмысы сияқты физика ұғымдарын манга стилінде жасалған оқиға арқылы түсіндіреді. «Манганың көмегімен түсіну» коллекциясында физикалық ұғымдардан бөлек медицина, психология сияқты түрлі сфераларқамтылған. Бұндай мысалдардыңболуыманганың түрлілігініңдәлелі болып,кез келген адам өзіне қызықты манганы таба алатындығын көрсетеді.
Әрине, манга құрастырушылары жапон тілін үйрету сферасында назарсыз қалдырмады. Әрбір тілдің негізі алфавит болғандықтан жапон тілінің күрделі алфавиттік жүйесін түсіндіретін мангалар
жетерлік. Мысалға, жапон тілінің негізгі алфавиті, каналық алфавитті үйрететін « de » кітабында әрбір әріпке сәйкес келетін сөзді мангалық стильдегі скетч түрінде көрсеткен, оған ұқсас жапондықиероглифтарынүйренугеарналған« de »кітабындадамангастиліндегіскетчтар
көптеп кездеседі. « de » кітабының авторлары көптеген оқулықтар канджиди ассоциация
арқылы жаттау керек деп үйреткенімен, мағынасы мен суреті мүлдем ұқсамайтын канджилар бар екенін айта кетіп, қызықты манга түрінде келтірілген скетчтегі канджидің «істе қолданылуын» көріп жаттаған қайда тиімдірек болатынын ескеріп, сол себепті мангалық стильдегі диалогтарды қолданғанын айтқан еді.[2] Сонымен қатар, басты кейіпкерлер шетелдіктер болып табылатын
«Жапондықтар білмейтін жапон тілі» (« ») мангасы да қызықты әрі танымды
болып келеді. Манганың сюжеті жапондықтарға үйреншікті болса да, шетелдіктер үшін түсінуге қиындық туғызатын жапон тілінің ерекшеліктерінің айналасында құрастырылып, қызықты түсіндірмелер беріледі.
217
Жапон тілін оқуға арналған мангалардан бөлек қарапайым манганың да тілді үйренуде пайдасы бар. Жапон тілінде жазылған мангада қолданылған фразалар мен сөйлемнің құрастырылған стилі манганың жанры мен кейіпкердің мінез құлқына сай түрлі болып келеді. Мысалға, фэнтези жанрында
жазылған манганың кейіпкерлері көбінесе ді қолданады. Бұл дегеніміз оқу барысында қандай
дабірқиындықтартуындаса,дұрысманганыоқиотырып,жапонтілінүйренубарысындағыкемшілікті жоюға болады.[1]
Қазақ Ұлттық Университетінің жапон тілін үйренушілерден 2019 жылы қаңтар айында алынған анкетаның нәтижесіне сай жауапкерлердің 45% жапон тілінің ресми және бейресми стиліне, 28% ономатопеяларға, 17% жастардың сөйлеу тіліне, 3% ерлер мен әйелдер сөйлеу стилі, синонимдер мен омонимдерге қиналған. Келтірілген жауаптар жапон тілінің ерекшеліктері болып табылып, барлық жапонтанушылардың тілді оқу барысында кезіктіретін қиыншылығына айналған.
Жапонтілініңресмижәнебейресмистиліөзініңерекшекүрделілігіменкатегорияларыментанымал болып келеді. Сөйлеу стильінің сөйлеуші мен тыңдаушының арасындағы қарым-қатынас, олардың
статусына байланысты үш түрі бар: сыпайы , нейтральді-сыпайы , бейресми
. Жапон тілін оқуға арналған оқулықтар көбінесекөңілдінейтральді-сыпайы стиліне
аударады. Бұл дегеніміз оқулықтағы грамматика да, мысалдар да көбіне осы стильде беріледі деген сөз. Сыпайы және де бейресми стильге арналған оқулықтар бар болғанымен нейтральді-сыпайы стильді оқулықтарға қарағанда азырақ. Сыпайы стиль көбіне бизнестік іс-шараларда қолданылғанымен, бейресми стильдің қолдану аясы кең. Мангалардың басым бөлігі бейресми стильде жазылғандықтан, яғни кейіпкерлер бейресми стильде сөйлейтіндіктен манганың көмегімен бейресми стильдің қолданылуы мен құрылымын үйрену жеңіл. Сонымен қатар, күнделікті өмірге арналған тақырыптағы мангаларда нейтральді-сыпайы стиль мен бейресми стиль бірге жүреді. Ондай мангалардың арқасында қандай жағдайда, қандай адаммен қай стилді қолданған жөн екенін аңғаруға болады.
Жапон тілінде ономатопея көптеп кездеседі. Ономатопея буындық алфавиттің болуынан көбіне бір-біріне ұқсас болып келіп, олардың мағынасын оңайлықпен шатастырып алуға болады. Алайда, жапонтіліндеолардыңкөптепқолданылуыономатопеяныжақсыбілудіталапетеді.Мангада,мысалға, дыбыстардың көбісі ономатопеямен беріліп, суретпен қатар жүруі, ономатопеяның оңайлықпен есте сақтауға көмектеседі [4].
Жастар тілі, ерлер мен әйелдердің сөйлеу стилі манганың жанрына байланысты кездеседі. Бұл дегеніміз жастарға бағытталған немесе басты кейіпкері жастар болып табылатын мангада жастар тілі көптеп қолданылады. Ерлер мен әйелдердің сөйлеу стилі де солай. Мысалға, көбіне фэнтези жанрындағы мангада кейіпкерлер ерлердің сөйлеу стиліндегі фразаларды көптеп қолданады, ал қыздарға арналған мангада әйелдердің сөйлеу стиліне тән ерекшеліктер көптеп кездеседі. Кей кездері, қыз кейіпкердің ұл сияқты мінезі бар екенін көрсету үшін кейіпкердің сөзінде көптеп ерлерге тән лексика мен ерекшеліктерге назар аударады.
Манганың жапон тілін оқудағы көмекші құрал ретінде әкелетін пайдасыкөп.Аниме мен киноларға қарағанда жазылып берілгендіктен оқу қабілетін жақсартуда манганың ықпалы бар. Шетел тіліндекөп оқыған сайын үйренуші тілді тез қабылдауға жаттығады. Манганың оңай тілі мен қызықты сюжеттері оған көмек береді. Ал манганың басты құраушысы диалог пен монологтар болғандықтан оқырманның дұрыс сөйлеу, диалог құру, ауызша ойын жеткізу қабілеттері де дамиды. Күнделікті оқулықтар мен жаттауменғанашешілебермейтінжапонтілініңқиындықтарынжеңілдетудеманганыңәкелетінсептігі көп. Тілді үйрену барысында алып келетін көмегінен бөлек, оқырман Жапонияның күнделікті өмірін, мәдениетін үйреніп, одан бөлек басқа салалардағы қызығушылығын да дамыта алады. Сонымен қатар, манганың түрлі тақырыптарда жазылуы жапон тілін оқу барысын әлдеқайда жеңіл әрі қызықты етеді. Қызыға істеген істің пайдасы да көбірек болатындықтан, манганы оқу барысында жапон тілін үйренуші өзінің қызығушылығын қанағаттандыра отырып, тілдегі кемшіліктерін оңай толықтыра алады. Сонымен қатар, терең тарихы бар, әлі күнге дейін өрбіп келе жатқан осы жапон өнерінің арқасында, әрбір адамның көңіліне жағатын манганы табуға болады. Сол себепті, манга жапон тілін оқу барысында қолданылатын қосалқы материалдардың ішіндегі ең тиімдісі болып табылады.
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1.Schodt, Frederik L. Dreamland Japan: writings on modern manga. - Stone Bridge Press, 2011- p 21-32
2.Glenn Kardy, Chihiro Hattori. Kanji de Manga the comic book that teaches you how to read and write Japanese! Vol.1- Japanime, 2004 - p. 9-13
3.Toni Johnson-Woods. Manga: An Anthology of Global and Cultural Perspectives-A&C Black, 2010 - p.192-196
4.Nishimi Maiko. A role and effect of the onomatopoeia [in Japanese]- Communication Bunka, 2016- p 232-236
218
Зейнелова Д. Ондасынова М.
Студенты 2 курса специальности «5В020700» - переводческое дело ФВ КазУМОиМЯ им.Абылай хана Науч.рук.:Теляпова А.Г.
PhDдокторант 3 г.о., м.ф.н., ст.преп. кафедры Языков и перевода региона Китая и АТР
КОММУНИКАТИВНЫЕ СТРАТЕГИИ И ТАКТИКИ ПЕРЕВОДА ПРЕСС-КОНФЕРЕНЦИИ МИНИСТРОВ ИНОСТРАННЫХ ДЕЛ КИТАЙСКОЙ НАРОДНОЙ РЕСПУБЛИКИ C КИТАЙСКОГО НА РУССКИЙ ЯЗЫК
Аннотация
Вданной статье излагаются понятие “коммуникативной стратегии”, как неотъемлемой части речи,
атакже специфики политической пресс-конференции, как одной из форм политической коммуникации. Описаны приемы оказания влияния на сознание аудитории путем применения коммуникативных стратегий. Коммуникативные стратегии и тактики представлены на примере пресс-
конференции министров иностранных дел Китайской Народной Республики.
Ключевые слова: коммуникативная стратегия, коммуникативная тактика, политическая коммуникация, речевое поведение, коммуникативные ходы пресс-конференция, СМИ.
Объектом исследования являются коммуникативное поведение и речь представителей Министерства иностранных дел КНР во время пресс-конференции. Актуальность выбора данного объекта исследования объясняется большим ростом значения СМИ и медиа ресурсов в жизни современного общества и ее влияние на осознание, и восприятие информации.
Политический дискурс СМИ Китая всегда являлся малоизученным социокультурным дискурсивным пространством, тем не менее, спустя несколько десятилетий политики открытости, в стране произошли заметные изменения в общественно-политической сфере, и таким образом, всё больше исследователей (как восточных, так и европейских) стали посвящать свои работы изучению китайского политического дискурса СМИ.
Начало изучению политического дискурса СМИ было положено в Китае вконце двадцатого века: в 90-е гг.былиопубликованыстатьивнаучныхизданиях(«СовременныекитайскиеСМИ»[Ч.Хуамин, 1996], «Эмоциональность в дискурсивном пространстве СМИ [Ч. Хуэйцзай, 1998], «Психологические исследования средств массовой информации» [Я. Сюмин, 1999]. На сегодняшний день интерес к китайскому медиаязыку проявляют не только лингвисты, но и политологи, социологи, психологи, журналисты, специалисты в области дискурс-анализа и многие другие.
Коммуникативные стратегии, которые лежат в основе языкового влияния средств массовой информации, а именно прессы и телевидения, послужили предметом нашего исследования. На основе опыта анализа отрывков из пресс-конференции министров иностранных дел Китайской Народной Республики, мы изучили и упорядочили виды коммуникативных стратегий. Пресс-конференции, на наш взгляд, без сомнений, можно отнести к информационному диалогу, так как в данной ситуации наблюдается обмен репликами,и текст подобного рода преследует вполне осуществимую цель – изменение информационного и эмоционального состояния получателя.
Одной из важнейших задач политического дискурса является убеждение и побуждение адресата к действию, в котором заинтересован адресант-политик. Для достижения этой цели говорящий должен придерживаться определенного плана речевого поведения. Вот, в таком случае применяется коммуникативная стратегия и тактика, где под стратегией принято понимать, какой цели хочет добиться говорящий путем коммуникации, а под тактикой инструмент осуществления. Изучением коммуникативных стратегий и тактик в политическом дискурсе занимаются и занимались многие отечественные и зарубежные ученые. Среди них,мы изучили работы Е.И.Шейгал, О.С.Иссерс,О.Н.Паршиной и О.Л.Михалевой. На основании их исследований, мы выяснили стратегии и тактики в политическом дискурсе. Во время исследования политического дискурса каждого политического деятеля, также важно брать во внимание тот факт, что в его аппарате работает целая команда. Иными словами, несмотря на то, что автором дискурса выступает сам политик, но тексты подготавливает не он сам,а его команда,учитывая его политические взгляды,позиции и политическую ситуацию, поэтому при исследовании политического дискурса политика, рассматриваются не его личностные стратегии, а политические технологии команды политика и правительства государства.
219
Опираясь на работыО.С.Иссерс, можновыявить, что она делит коммуникативные стратегии надве большие группы: по характеру и глобальности цели(то есть общие и частные),а также по функциям и характеру их содержания(основные, вспомогательные).
По мнению О.С.Иссерс, основные коммуникативные стратегии – это наиболее важные с точки зрения распределения по значимости целей и мотивов адресата, а вспомогательные стратегии – это которые способствуют взаимодействию адресанта и адресата.[4. c.256]
В политическом дискурсе она обращает существенное внимание на стратегиидискредитации, которая характеризуется целью подорвать доверие, вызвать сомнение в положительных качествах кого-либо,самопрезентации и конфронтации. К тактикам дискредитации, О.С.Иссерс относит издевку, обвинение и оскорбление, к тактикам самопрезентации относит отождествления, солидаризации, дистанцирования и иллюстрации достижений и что же касается тактик конфронтации, то она определяет тактики приказа,угрозы,запугивания,упрека,обвинения,подначивания, издевки, колкости, оскорбления и провокации. Она также выделяет отдельные коммуникативные ходы, с помощью которых могут реализовываться приведенные тактики.
К.Е.Калинин в своей диссертации «Коммуникативные стратегии политической коммуникации» [3.с.17] выделяет стратегию убеждения, которая включает себя тактику презентации.
Приведем пример из пресс-конференции официального представителя МИД КНР Гэн Шуана от 27 февраля 2017 года
«
».
Перевод: Судебные власти Китая борются с такими преступлениями в соответствии с законом и одинаково относятся к гражданам КНР и других государств, совершивших такие преступления, без исключения, придерживаясь принципа равенства граждан перед законом. Китай придает большое значение защите прав человека и прав на жизнь.
В данном отрывке выступающий говоря «Китай придает большое значение защите прав человека…», он привлекает к себе внимание, актуализуя интерес людей. Самопрезентация предполагает представление субъекта речи в определенном свете, привлечение на свою сторону собеседника, манипулирование им, выражение своего отношения к окружающему миру с присущей субъекту речи системой ценностей [4, С.73]. И можно сделать вывод, что политическая власть держится на власти воздействия, на управлении людьми разных политических ориентаций, а управление осуществляется через слово.
Далее пример из выступления Хуа Чуиньин (пресс-конференция от 29 декабря 2016 г.):
« ».
Перевод: «Китайская сторона выступает решительно против посещения министром обороны Японии Томоми Инада храма Ясукуни, а также сделает представление японской стороне в связи с этим».
В анализируемом сегменте в речи выступающего использовано «…выступает решительно против…», тем самым ясно предъявлена некая претензия и своего рода дискредитация адресату. Согласно ее ответу китайская сторона сопротивляется и отстаивает собственные интересы, что и является признаком стратегии конфронтации.
Все стратегии можно разделить на вспомогательные и прагматические стратегии. Вспомогательные стратегии помогают оптимизации диалогового общения и воздействия на адресата. К данному типу стратегий О.С.Иссерс относит прагматические, риторические и диалоговые.
Прагматические речевые стратегии способствуют улучшению намерения говорящего, то есть созданию определенных условий, в рамках которого адресат сможет лучше и быстрее воспринять посыл адресанта. Диалоговые стратегии применяются в соответствии с задачами контроля над организацией диалога и реализуются посредством тактик контроля над темой и контроля над инициативой [4.с.116].
Е.И.Шейгал выделяет такие виды стратегий, которыехарактерны политическому дискурсу, такими стратегиями являются – стратегиивуалирования, затушевывания нежелательной информации, то есть эта стратегия позволяет сделать менее очевидными нежелательные факты; стратегия мистификации, под этой стратегией подразумевается скрытие истины, сознательное введение в заблуждение, и стратегия анонимности, иными словами, это прием снятия ответственности [1.с.368].
К вышеперечисленным стратегиям О.Н. Паршина добавляет информационно-интерпретационную, агитационную стратегии и стратегию убеждения. В случае информационно-интерпретационной
220