8

Аудармашы З. абдолов к ркем шы)армаларды аудару барысында, т(пн с алардан з шы)армаларына састы іздеген. “С р шинельді (ш жігіт” повесі мен “ мір ш ыны” повесіні% мазм нды -идеялы желісінде бір-бірімен (ндесіп жат ан сарын лебі бар. Екі шы)армада да студенттерді% мірге араласуы жастарды% мірлік жол та%даулары мен кейіпкерлерді% тамаша образы сомдал)ан.

Аударма 1950 жылы « аза ты% мемлекеттік к ркем *дебиет» баспасынан жары к рген

З. абдолов жаса)ан аударма (лгілері т(рі мен тегі жа)ынан *р алуан. Осыларды% ішінде е% к лемдісі – Виталий Александрович Закруткинні% “Суда)ы станица” романыны% аудармасы. Романны% т(пн с асы “Плавучая станица” деп аталады. К лемі – 320 бет. Б л роман 1952 жылы « аза стан Мемлекеттік к ркем *дебиет» баспасынан аза ша н с асы алты тараумен 353 бет болып басылып шы ан. КСРО Мемлекеттік сыйлы)ы берілген б л туынды балы шы-шаруа- ларды% е%бегі ар ылы “ арапайым, адамдарды% т рмыстіршілігінен мір ш ынын к рсетеді”. Аудармашы романны% стилін са тап, к ркем тілмен жеткізе білген. Аудармашы шынмірді% шыншыл бейнесін жасауда; тіршілік т(біндегі иірімдерге тере% бойлап, зерделі та ырыпты ашуда; зейінді ой т(йінін аза тіліні% к ркем кестесімен лпыртып, аудармада шеберлік пен суреткерлік талант таныт ан.

Сонымен атар, З. абдолов – мерзімдік баспас з бетінде публицистік шеберлік (лгісін таныт ан аламге, *рі эпистолярлы туындыларды% шебер аудармашысы.

Осы орайда, жо)арыда айтылып кеткен М. уезовті% “Как я работал над романами “Абай” и “Путь Абая” ма аласыны%” аудармасын айту)а болады. Сол секілді З. абдоловты% бір атар аудармалары Н.В.Гогольді% шы)армалар жина)ыны% 6-томында жары к рген. « аза ты% мемелекеттік к ркем *дебиет» баспасынан 1954 жылы басылып шы ан б л е%бекте авторды% та%дамалы ма алалары мен хаттары орын алады. Жина та)ы “ма алалар” б лімін eазиз Оспанов аудар)ан. Ал “Та%дамалы хаттар” б ліміндегі 51 хатты% аудармасы (219 беттен 348 бетке дейін) З. абдолов аудармасында жариялан)ан.

Б л жина ты% т(пн с асы – Н.В.Гогольді% 4-томды шы)армалар жина)ыны% ІV томында)ы та%дамалы хаттарды%

34

логия факультетіне ауысады. Университет абыр)асында бес жыл білім ал)ан со%, аза *дебиеті кафедрасында стазымен бірге ызмет ат ар)ан.

1950-1961 жылдары аралы)ында “ аза *дебиеті” газеті мен “Ж лдыз” журналыны% бас редакторы, аза стан Жазушылар Ода)ыны% бас армасыны% хатшысы ызметтерін ат-арды. Ол ту)ан *дебиетімізді% тарихы мен теориясыны% аса к(рделі м*селелерінен филология )ылымдарыны% кандидаты (1961 ж.) ж*не филология )ылымдарыны% докторы диссерта-

циясын (1970 ж.) ор)а)ан.

Академик М. аратаев “алуан ырлы дебиетші” ата)ан Зейнолла абдолов жазушы ретінде ша)ын жанр т(рлерінен к(рделі жанрлар)а дейін сам)а)ан суреткер (Б л ретте “ мірш ыны” повесін (1955), “Жалын” романын (1963), “Біз жанбаса ” (1974) т.б айту)а болады) болса, а ын ретінде (“ ке”, “Геолог”, “Пионер М рат” поэмалары, “Еділ” т.б ле%дері) біршама танылды. eалым ретінде д(ниеж(зілік *дебиет пеннер пияларын бір басына сый)ыз)ан білімді зерттеушілік “ дебиет теориясыны% негіздері” (1970), “Адам” (1964), “Жанр сыры” (1964), “Сыр” (1964), “С з нері” (1976), “Жебе” (1977), “ уезовті% *семдік *лемі” (1986), “Арна” (1988), “Мені%уезовім” (1996), “К з арас” (1996) (лгісін танытатын е%бектері бар.

К п ырлы аламгер З. абдоловты% *лі де ж рт а жа сы таныла ойма)ан, )ылыми-теориялы т р)ыдан талдауын, тиісті сынын, тиесілі ба)асын к(тіп жат ан мол м расы – аударма туындылары.

Аударма неріні% к ркем с з т %ірегінде ж(рген суреткерге, оны% шы)армашылы шеберлігіне, жазушылы д(ниетанымына берері мол.

Бір халы ты екінші бір халы аударма ар ылы таниды. Аударманы% ыры мен сыры к п к(рделі *деби ж мыс.

Сонды тан да, аудармашы)а (лке міндет ж(ктеледі. Осындай аыр ж(кті к теріп, “ар ісіні азабын” ауырсынбай алып ж(рген

аудармашыларды% бірі – белгілі жазушы-)алым З. абдолов. Хал ымызды% ма танышына айнал)ан талай-талай (лкен

азаматтарды% стазы – халы жазушысы, академик З. абдоловты% суреткерлік ізденісі мен с з нері туралы )ылыми е%бектері – аламгерді% баршамыз)а белгілі ос

31

анаты. айсысыны% шо ты)ы биік деп с з жарыстыруды%ажеті жо . Екеуіні% де терезесі те%. ыран зіні% ос анатын тел стап, атар сермейтіні сия ты, З. абдолов (шін к ркем шы)арма мен *дебиет туралы исын егіз ж(руі керек. Бірінсіз бірі жо .

А и ат с зді айтса , З. абдоловты% болмыс бітіміндегі “т рлаулы т тасты ты ” бір ыры – аудармашылы е%бегі –

з д*режесінде с з етілмеген. Жазушы туралы е%бектердеыс аша )ана то тап теді.

З. абдолов – з д*ст(рін алыптастыр)ан шебер аудармашы. Ол орыс хал ыны% а ыны А.С..Пушкинні% “Балы шы мен балы ” туралы ертегісін, Н.В.Гогольді% (51 та%дамалы хаты) эпистолярлы туындыларын, Л.Кассильді% “ ымбатты балаларым”, В.Добровольскийді% “С р шинельді (ш жігіт” повесін, В.Закруткинні% “Суда)ы станица” романын, М.Горькийді% “К(н перзенттері”, Н.Хикметті% “Елеусіз ал)ан есіл ер”, Г.БичерСтоуды% “Том а)айды% лашы)ы”, Яшпалды% “Дивья”, Ян Отченашек пен Ярослав Бланкты% “Мезгілсіз махаббат”, Азат Шагинянні% “Трамвай паркке кетеді”, Ш.Айтматовты% “ ызыл алма” *%гімесін, к птеген ле%дерді аудар)ан.

Аудармашы тек ана аударма ісімен ш )ылданып анаой)ан жо , сонымен біре “биік нер” туралы *р кезе%де з пікірін айтып, аза аударма *дебиетіні% хал-ахуалыа м*н берген, осы м*селелерді шешуге байланысты з сысын жасап отырды. Сыншы аудармашылар шеберлігін саралап, жетістіктер мен кемшіліктері туралы ой тол)а)ан.

Аударма жайлы теориялы негізі бар пікір айт ан. Аудару *діс-т*сілдеріні% кейбір жолдарын сын)ан.

Аудармашыны% сын-талдаулары 1977 жылы “Жазушы” бапасынан жары к рген, *деби тол)аныстары мен талдаулары енген “Жебе” атты )ылыми-зерттеу е%бегінде к ркем аударма ж ніндегі “Биік нер” ма аласында орын ал)ан ж*не аудармашыны% 1964 жылды% 22 шілдесінде “Коммунистік е%бек” басылымында жариялан)ан Л.Толстой шы)армасын аудару туралы “Ба)алы бай ау” ма аласын айту)а болады.

К ркем аударманы% о)ам міріндегі а)артушылы , т*рбиелеушілік, идеологиялы т р)ыда сананы т*рбиелеу мен рухани дамыту р лі жайында, “Елеусіз ал)а есіл ер” атты кітабында с з етеді.

32

З. абдолов аударма)а т л шы)армасындай м ият ара)ан ж*не аудармашы)а да атал талап оя білген.

М. уезов зіні% “Как я работал над романами “Абай” и “Путь Абая” деген ма аласын аза ша)а аударуда Зейноллаабдолов а тапсырыпты. Ма аланы% сапалы аударыл)аны сондай, лы жазушы о ып шы)ып, аламны% шын тигізбестен “Ж лдыз” журналына сол к(йінде сын)ан екен....

Аудармашы аса жауапты иын іске, я)ни биік нерге (лкен біліммен, мол дайынды пен кіріседі. Себебі, аударманы% к терер ж(гі ауыр. Оны% а)а буын жаса)ан д*ст(рлі жолы бар екенін, сол арнаны% сабасынан шы пай, керісіше тек ал)а арай дамытып, рісін ке%ейту борышын аудармашы жете т(сініп, тере% сезінген.

Аудармашыны% аламынан айтадан аза ты% к ркем- с лу да нарлы тілімен д(ниеге келген аудармаларын тере% зерттегенде, т нып т р)ан дария астында)ы асыл маржандарынаол жетері с зсіз.

Енді на ты аудармаларына то талатын болса , ажырлы

е%бегіні% аса нды табысы ретінде Владимир Анатольевич Добровольскийді% “С7р шинелді 6ш жігіт” атты повесіні% аудармасын айту)а болады. Т(пн с асы - “Трое в серых шинелях” атты повесі.

Осы ж мысты жазу барысында мен аудармашымен ж(здескен едім. %гіме барысында зіні% аудар)ан б л повесті%аншалы ты нды шы)арма екенін, В.А.Добровольскийге КСРО Министрлер Ке%есіні% аулысы бойынша 1948 жыл)а арнал)ан (шінші д*режелі Сталиндік сыйлы берілгенін айт ан еді.

Аудармашы мен орысты% жазушысы В.А.Добровольскийді% арасын жал)ап т р)а н шы)армашылы байланыс жібі бар.з *%гімесінде В.Добровольский аударманы% сапасына т*нті болып, сонау алыстан арнайы іздеп келіп, ризашылы білдіргенін айт ан болатын. Осыдан кейін автор З. абдоловты% “ мір ш ыны” повесін “Искра жизни” деген атпен орыс тіліне

аудар)ан. Б л аудармасы жайында М.Роговойды% “Казахстанская правда” газетіні% 1958 жыл)ы 8 азанда)ы “Искра жизни”

ма аласында жазыл)ан. Повесті% аудармасы 1958 жылы « аза мемлекеттік к ркем *дебиет » баспасынан жары к рген.

33