Презентация №5
.pdf
Gerbert Spenser
}Fanga “sotsial tizim”, “sotsial struktura”, “sotsial funksiya”, “sotsial institut” tushunchalarini kiritgan.
Charlz Darvin Spenser haqida:
}Spenserning O.Kont kabi boshqalarning ishlarini o‘qimaslik odati bor edi
}«Agar u katta e'tiborlilikka hatto ...
tafakkur kuchini yo‘qotish hisobiga bo‘lsa ham o‘rganganda edi, u juda yaxshi inson bo‘lgan bo‘lardi»
}aynan Spenser Charlz Darvinning tabiiy tanlovga bag‘ishlangan asarining paydo bo‘lishidan bir necha yillar avval «kuchlilarning yashab qolishi» iborasini o‘ylab topgan
O.Kont va G.Spenser
}
O.Kont G.Spenser
jamiyat |
individ |
Tabiat haqidagi |
Tabiatni tashkil |
bilimlar |
etuvchi hodisalar |
goya |
narsa |
konservator |
liberal |
antropologiya
etnografiya
tarixiy rivojlanishni ng umumiy nazariyasi
sotsiologiya
Sotsiologiyaning predmeti –
}alohida shaxslarning o‘zaro harakatlari natijasi bo‘lmish jamiyatning “o‘sishi, rivojlanishi, tuzilishi va funksiyalari” hisoblanadi
Sotsiologiyaning asosiy vazifasi –
}jamiyat strukturasi va uning evolyutsiyasi qonunlarini izlab topishdan iborat
Jamiyat strukturasi va evolyutsiyasi qonunlari:
jamiyatning barcha tarixiy tiplariga xos bo‘lgan “eng umumiy qonunlar”
bir tipga mansub yoki bir taraqqiyot bosqichida mavjud bo‘lgan jamiyatlarga xos “umumiy qonunlar”
aniq bir jamiyatga xos “xususiy qonunlar”
Spenserga ko‘ra,
}sotsial faktlar – bu shunday hodisalarki, ularda evolyutsion jarayonlar namoyon bo‘ladi, jumladan tuzilma va funksiyalar differensiatsiyasi, siyosiy tashkilotlarning murakkablashuvi va h.k.
Tarix
}Tarix sotsial guruhlar yoki alohida shaxslarning ongli ijod mahsuli hisoblanmaydi, bil'aks, faoliyatning o‘zi, uning maqsad va niyatlari ijtimoiy evolyutsiya qonunlarida tabiiy asoslanishga ega bo‘lishi kerak.
}Tarixiy voqea-hodisalarning noyobligi va betakrorligiga dalillar insonlarning kundalik harakatlarining tabiiy statistik muntazamligi bilan inkor etiladi, boz ustiga olamda mutlaq takrorlanishning o‘zi umuman yo‘q.
Sotsiologiyaning vazifasi –
}alohida shaxslarning erkidan, ularning individual xususiyatlari va subyektiv niyatlaridan qat'iy nazar sodir bo‘ladigan jarayonlar, evolyutsiya umumiy qonunlari harakatlarini ochib beruvchi sotsial faktlarni, oddiy ommaviy hodisalarni o‘rganishdan iborat.
}Sotsiologiya ushbu jihatlari bilan aniq dalillar bilan qiziquvchi tarixdan farq qiladi.